Friday 8 October 2021

श्री लांगुलास्त्र शत्रुन्जय हनुमान स्तोत्र


1-श्री लांगुलास्त्र शत्रुन्जय हनुमान स्तोत्र

- 2-श्री कपिन्द्रास्त्र हनुमान स्तोत्र

-3-श्री हनुमान वड़वानल स्तोत्र-

4-श्री सर्वकार्य सिद्विप्रद हनुमान स्तोत्र

-5-श्री संकष्टमोचन हनुमान स्तोत्र-

6-श्री  हनुमद घोरास्त्र स्तोत्र- -श्री लांगूलास्त्र शत्रुन्जय हनुमान स्तोत्र-

आवाहन- ॐ हनुमन्तं महावीरं वायुतुल्य-पराक्रमम् । मम कार्यार्थमागच्छ प्रणमामि मुहुर्मुहुः ॥

विनियोग-ॐ अस्य श्रीहनुमच्छत्रुञ्जयस्तोत्रमाला मंत्रस्य श्रीरामचन्द्रऋषिः, नानाच्छन्दांसि, श्रीमन्महावीरो हनुमान् देवता, मारुतात्मज इति हसौं बीजम् अञ्जनीसूनुरिति हृफ्रें शक्तिः, ॐ हाहाहा इति कीलकम्, श्रीरामभक्त इति हां प्राणः, श्रीराम-लक्ष्मणानन्दकर इति ह्रां ह्रीं हूंजीवः, ममाऽराति शत्रुञ्जय-स्तोत्र मालामंत्रजपे  विनियोगः ।

दाहिने हाथ में जल लेकर ॐ अस्य श्री हनुमच्छत्रुञ्जयस्तोत्र-मालामन्त्रस्य से आरम्भ कर, मालामंत्रपजे विनियोगः, तक मंत्र पढ़क जल छोड़ना चाहिए।

करन्यास- ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं हूं स्फें फ्रें इस्त्रौं हस् हसौं नमो हनुमते अगुष्ठाभ्यां नमः ।

ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें कें इस्त्रौं हसौं रामदूताय तर्जनीभ्यां नमः । ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें ह्स्त्रौं  खफ्रें हस्ख्फ्रें हृसौं  लक्ष्मणप्राणदात्रे मध्यमाभ्यां नमः ।

ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें ख्फ्रें हस्त्रौं हस्ख्फ्रें हसौं अञ्जनीसूनवे अनामिकाभ्यां नमः ।

ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें ख्फ्रें हस्त्रौं हस्ख्फ्रैं हसौं सीताशोकविनाशनाय कनिष्ठिकाभ्यां नमः

ॐ ऐं श्रीं ह्मां ह्मीं हू्ं स्फ्रैं ख्फ्रैं हस्त्रौं हस्ख्फ्रैं हसौं लंकाप्रासाद भंजनाय करतलकरपृषठाभ्यां नमः

हृदयादिन्यास-ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें ख्फैं  ह्स्त्रौं हस्ख्फ्रैं हसौं नमो हनुमते हृदयाय नमः ।

ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें ख्फ्रें हस्त्रौं  हस्ख्फ्रैं हसौं  रामदूताय शिरसे स्वाहा।

ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें खफ्रें ह्स्त्रौं हस्ख्फ्रैं  हसौं लक्ष्मणप्राणदात्रे शिखायै वषट् ।

ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं हूं स्फ्रें ख्फ्रें हस्त्रौं हस्ख्फ्रैं  हसौंं अञ्जनीसूनवे कवचाय हुम् ।

ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें ख्फ्रैं ह्स्त्रौं हस्ख्फ्रें हसौं सीताशोकविनाशनाय नेत्रत्रयाय वौषट् ।

ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें ख्फ्रें ह्स्त्रौं हस्ख्फ्रें हसौं लङ्काप्रासादभञ्जनाय अस्त्राय फट् ।

ध्यानम्-ध्यायेद् बालदिवाकरद्युतिनिभं देवारिदर्पापहं । देवेन्द्रप्रमुखैः प्रशस्तयशसं देदीप्यमानं रुचा ॥ सुग्रीवादिसमस्तवानरयुतं सुव्यक्ततत्त्वप्रियं । संरक्ताऽरुण-लोचनं पवनजं पीताम्बरालङ्कृतम्॥ मनोजवं मारुत-तुल्य-वेगं जितेन्द्रियं बुद्धिमतांवरिष्ठम् । वातात्मजं वानरयूथमुख्यं श्रीरामदूतं शरणं प्रपद्ये ॥ वज्राङ्गं पिङ्गकेशाढ्यं स्वर्णकुण्डलमण्डितम् । नियुद्धमुपसङ्कल्पपारावारपराक्र मम् ॥गदायुक्तं वामहस्तं पाशहस्तं कमण्डलुम् । उद्यदक्षिणदोर्दण्डं हनुमन्तं विचिन्तयेत् ॥इति ध्यात्वा, 'अरे मल्ल चटख' त्युच्चारणेऽथवा 'तोडरमल्ल चटख'इत्युच्चारणे कपिमुद्रां प्रदर्शयेत् ।

हनुमान मालामंत्र-ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं स्फ्रें ख्फ्रें हस्त्रौं हस्ख्फ्रैं हसौं  नमो हनुमते त्रैलोक्याक्रमण-पराक्रम  श्रीराम-भक्त! मम परस्य च सर्वशत्रून् * चतुर्वर्णसम्भवान् पुरूष -स्त्री-नपुंसकान् भूत  भविष्यद्-वर्तमानान् नानादूरस्थ-समीपस्थान् नाना-नामधेयान् नानासङ्करजातिकान् कलत्र  पुत्र-मित्र भृत्य - बन्धु-सुहृत् समेतान् प्रभुशक्ति सहितान्  धन-धान्यादिसम्पत्तियुतान् राज्ञो राजपुत्रसेवकान् मन्त्रि । सचिव-सखीन् आत्यन्तिकक्षणेन त्वरया एतद्-दिनावधि नानोपायैर्मारय मारय शस्त्रैश्छेदय छेदय अग्निना ज्वालय ज्वालय दाहय दाहय अक्षयकुमारवत्पादतला क्रमणेनाऽनेन शिलातले आत्रोटय आत्रोटय घातय घातय वध वध भूतसङ्घैः सह भक्षय भक्षय क्रुद्धचेतसा नखैर्विदारय विदारय देशादस्मादुच्चाटय उच्चाटय पिशाचवत् भ्रंशय भ्रंशय भ्रामय भ्रामय भयातुरान् विसंज्ञान् सद्यः कुरु कुरु भस्मीभूतान उद्धूलय उद्धृलय भक्तजनवत्सल ! सीताशोकापहारक! सर्वत्र माम् एनं च रक्ष रक्ष हाहाहा हुँहुँहुँ घेघेघे हुँफट् स्वाहाॐ नमो भगवते हनुमते महाबलपराक्रमाय  महाविपत्ति-निवारकाय  भक्तजनमन: कामना - कल्पद्रुमाय दुष्टजन- मनोरथ स्तम्भनाय प्रभञ्जन-प्राणप्रियाय स्वाहाॐ ह्रां ह्रीं हूं हैं ह्रौं ह्रः मम शत्रून् शूलेन छेदय छेदय अग्निना ज्वालय ज्वालय दाहय दाहय उच्चाटय उच्चाटयहूं फट स्वाहा

शत्रुन्जय हनुमान स्तोत्र- श्रीमन्तं हनुमन्त-मार्तरिपुभिद् भूभृत्तरुभ्राजितं ।चाल्पद् बालधिबन्धवैरिनिचयं चामीकराद्रिप्रभम् ॥अष्टौ रक्त-पिशङ्ग-नेत्र नलिनं भूभङ्गमङ्ग-स्फुरत् । प्रोद्यच्चण्ड-मयूख मण्डल-मुखं दुःखापहं दुःखिनाम्॥ कौपीनं कटिसूत्र-मौञ्ज्यजिनयुगदेहं विदेहात्मजा । प्राणाधीश पदारविन्दनिरतं स्वान्तं कृतान्तं द्विषाम् ॥ ध्यात्वैवं समराङ्गणस्थितमथानीय स्व-हृत्पङ्कजे । सम्पूज्या ऽखिल-पूजनोक्त विधिना सम्प्रार्थयेत् प्रार्थितम् ॥ हनुमन्नञ्जनीसूनो! महाबलपराक्रम ! लोलल्लाङ्गूलपातेत ममाऽरातीन् निपातय॥मर्कटाधिप! मार्तण्ड-मण्डल ग्रास कारक! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥अक्षयन्नापि पिङ्गाक्ष ! क्षितिशोकक्षयङ्कर ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥रुद्रावतार ! संसार- -दुःख-भारापहारक! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय॥ श्रीराम-चरणाम्भोज-मधुपायत मानस ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ बालिकोदरद-क्लान्त सुग्रीवोन्मोचनप्रभो।लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ सीता-विरह-वारीश मग्न-सीतेशतारक ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ रक्षोराज-प्रतापाऽग्नि-दह्यमान- जगद्धन ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ ग्रस्ताऽशेष-जगत्-स्वास्थ्य राक्षसाम्भोधिमन्दर ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ पुच्छ-गुच्छ-स्फुरद्-भूमि-जगद्-दग्धारिपत्तन । लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥जगन्मनो दुरुल्लंघ्य - पारावार विलङ्घन !  लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ - ॥ स्मृतमात्र समस्तेष्टपूरक ! प्रणतप्रिय !  लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ ॥ रात्रिञ्चर-चमूराशि कर्तनैक-विकर्तन ! । लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ ॥ जानकी-जानकीज्यानि प्रेमपात्र परन्तप ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥भीमादिक महावीर-वीरा वेशावतारक ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥वैदेही-विरह क्लान्त रामरोषैक-विग्रह ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ वज्राङ्गनख-दंष्ट्रेश!   बज्रिवज्रावगुण्ठनलोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥अखर्व गर्व गन्धर्व-पर्वतोद्भेदन-स्वर ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ लक्ष्मणप्राण- सन्त्राण-त्रातातीक्ष्णकरान्वय! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ रामाधिविप्रयोगार्त भरताद्यार्तिनाशन ! लोलल्लाङ्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय ॥ द्रोणाचल-समुत्क्षेप-समत्क्षिप्तारि-वैभव!लोलल्लाड्ग्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातयसीताशीर्वाद संपन्न समस्ताऽवयवाक्षतलोलल्लाड्गूलपातेन ममाऽरातीन् निपातय | इत्येवमश्वत्थ-तलोपविष्टः शत्रुञ्जयं नाम पठेत् स्तयं यः सशीघ्रमेवास्त समस्त - शत्रुः प्रमोदतेमारुतज-प्रसादात् ।॥ इति लांगूलास्त्र-शत्रुञ्जय-हनुमत्स्तोत्रं सम्पूर्णम् ॥

2-श्री कपिन्द्रास्त्र  हनुमान स्तोत्र- अस्य श्रीकपिन्द्रामन्त्रस्य श्रीरामचंद्र ऋषिः । अनुष्टुपछन्दः । कपिमुखवीर हनुमान्देवता । हनुमानिति बीजम् । वायुपुत्र इतिशक्तिः। अञ्जनीसुत इति

कीलकम् । श्रीरामदूत हनुमत्प्रसादसिद्धयर्थे जपे- विनियोगः ।करन्यास- ॐ ह्रां अञ्जनीसुताय अंगुष्ठाभ्यां नमः ॐ ह्रीं रुद्रमूर्तये  तर्जनीभ्यां नम: ॐ हूं रामदूताय मध्यमाभ्यां नमः । ॐ हैं वायुपुत्राय अनामिकाभ्यां नमः । ॐ ह्रौं अग्निगर्भाय कनिष्ठिकाभ्यां नमः । ॐ ह्रः ब्रह्मास्त्रनिवारणाय करतलकरपृष्ठाभ्यां नमः ।इतिकरन्यासः । हृदयादिन्यास-ॐ अञ्जनीसुताय हृदयाय नमःॐ रुद्रमूर्तये शिरसे नमः ॐ रामदूताय शिखायै नमःॐ वायुपुत्राय कवचाय हुम ॐ अग्निगर्भाय  नेत्रत्रयाय वौषट् ॐ ब्रह्मास्त्र निवारण अस्त्राय फट,

ध्यान- वन्दे वानरनारसिंहखगराट्क्रीडाश्ववक्त्रान्वितं दिव्यालङ्करणं त्रिपञ्चनयनं देदीप्यमानं रुचा। हस्ताब्जैरसिखेट पुस्तकसुधाकुम्भांकुशाद्रीन् हलं खट्वाङ्गं फणिभूरुहं दशभुजं सर्वारिवीरापहम्उद्यन्मार्तण्डकोटिप्रकटरुचियुतं चारुवीरासनस्थं मौञ्जोयज्ञोपवीतारुणरुचिरशिखाशोभितं कुण्डलम्॥ भक्तानामिष्टदं तं प्रणतमुनिजनं वेदनादप्रमोदं ध्यायेद्देवं विधेयं पल्वगकुलपतिं गोष्पदीभूतवार्धिम् ॥ ॐ हनुमते नमः ।अञ्जनागर्भसम्भूत कपीन्द्रसचिवोत्तम। रामप्रिय नमस्तुभ्यं हनुमन् रक्ष सर्वदा॥ मर्कटेश महोत्साह सर्वशोकविनाशन। शत्रून संहर मां रक्ष श्रियं दापय में प्रभो ॥ ॐ ह्मौं  हस्फ्रेंं ख्फ्रौं  हस्त्रौं  हस्ख्फ्रैं हसौं हनुमते नमः ।ॐ श्रीं महाञ्जनाय पवनपुत्रावेशयावेशय श्रीहनुमते फट्। सुग्रीवाय नमः अङ्गदाय नमः, सुषेणाय नमः, नलाय नमः, नीलाय नमः, जाम्बवते नमः, प्रहस्ताय नमः, सुवेषाय नमः । अञ्जनापुत्राय नमः, रुद्रमूर्तये नमः, वायुसुताय नमः जानकीजीवनाय नमः, रामदूताय नमः, श्रीरामभक्ताय नमः, महातेजसे नमः, कपिराजाय नमःमहाबलाय नमः, द्रोणाद्रिहारकाय नमः, मेरूपीठार्चनकारकाय नमः दक्षिणाशाभास्कराय नमः,सर्व विघ्नविनाशकाय नमः, हं हनुमते  रूद्रात्मकाय हुं फटमहाशैलं समुत्पाट्य धावन्तं रावणं प्रतिलाक्षारसारुणं रौद्रं कालान्तकयमोपमम् ।ज्वलदग्निसमं जैत्रं सूर्यकोटिसमप्रभम् ॥ अङ्गदाद्यैर्महावीरैर्वेष्टितं रुद्ररूपिणम् ।तिष्ठ तिष्ठ रणे दुष्ट सृजन्तं घोरनि:स्वनम् ॥ शैवरूपिणमभ्यर्च्य ध्यात्वा लक्षंजपेन्मनुम् ।ध्यायेद्रणे हनुमन्तं सूर्यकोटिसमप्रभम्।धावन्तं रावणं जेतुं दृष्टा सत्वरमुत्थितम् ॥लक्ष्मणं च महावीरं पतितं रणभूतले।गुरुं च क्रोधमुत्पाद्य ग्रहीतुं गुरुपर्वतम् ॥हाहाकारैः सदर्पैश्च कम्पयन्तं जगत्त्रयम् ।आब्रह्माण्डं समाव्यप्य कृत्वा भीमं कलेवरम् ॥ॐ यो यो हनूमन्त फलफलित धगधगिति आयुराष: षरूडाह। ॐ नमो भगवते आञ्जनेयाय मम् समस्त गुप्त शत्रुन् श्रृंखलां त्रोटय त्रोटय बन्धमोक्षं कुरु कुरु स्वाहा।ॐ हरि मर्कट मर्कट वामकरे परिमुञ्चति  मुञ्चति श्रृङ्खलिकाम् । ॐ नमो हनुमते मम कपिराजाय नमः, महाबलाय नमः, मदन क्षोभं संहर संहर आत्मतत्त्वं प्रकाशय प्रकाशय हूं फट् स्वाहाॐ दक्षिणमुखाय पञ्चमुखहनुमते करालवदनाय नारसिंहाय ॐ ह्रां ह्रीं ह्रूं ह्रीं हः सकलभूत-प्रेतदमनाय स्वाहा।ॐ  पश्चिममुखाय  गरूडाननाय पञ्चमुखहनुमते मं मं मं मं मं सकलविषहराय स्वाहा।ॐ पूर्वकपिमुखाय पञ्चमुखहनुमते टं टं टं टं टं सकलशत्रुसंहरणाय स्वाहा।ॐ ऐं श्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं ह्रीं ह्रः ॐ नमो भगवते महाबलपराक्रमाय भूतप्रेतपिशाच ब्रहह्मराक्षसशाकिनी-डाकिनीयक्षिणी पूतनामारी महामारी-राक्षसभैरव-वेताल ग्रहराक्षसा-दिकान् क्षणेन हन हन भञ्जन भञ्जन मारय मारय शिक्षय शिक्षय महामाहेश्वररुद्रावतार ॐ हुं फट् स्वाहा। ॐ नमो भगवते हनुमदाख्याय रुद्राय सर्वदुष्टजनमुखस्तम्भनं कुरु कुरु स्वाहा। ॐ ह्रां ह्रीं ह्रूं ठं ठं ठं फट् स्वाहा।किलि किलि सर्वकुयत्राणि दुष्टवाचं ॐॐ नमो हनुमते सर्वग्रहान भूतभविष्यद्वर्तमानान् दूरस्थ समीपस्थान् छिन्धि छिन्धि भिन्धि भिन्धि सर्व कालदुष्ट बुद्धीनुच्चाट-योच्चाटय परबलान क्षोभय क्षोभय मम सर्वकार्याणि साधय साधय ॐ नमो हनुमते ॐ ह्रां ह्रीं हूं फट् देहि ॐ शिव सिद्धिं ॐ ह्रां ॐ ह्रीं ॐ हूं ॐ हैं ॐ ह्रीं ॐ ह्रः स्वाहा ।ॐ नमो हनुमते परकृतयन्त्रमन्त्र- भूतप्रेत पिशाच पर दृष्टि सर्व विघ्न- टार्जनचे कु-विद्या सर्वोग्रभयान् निवारय निवारय वध वध लुण्ठ लुण्ठ पच पच विलुञ्च विलुञ्च किलि किलि किलि सर्वकुयन्त्राणि दुष्टवाचं  ॐ ह्मां ह्मीं हूंफट स्वाहा, ॐ नमो हनुमते पाहि पाहि एहि एहि सर्वग्रहभूतानां शाकिनीडाकिनीनां विषमदुष्टानां सर्वेषामाकर्षयाकर्षय मर्दय मदय छेदय छेदय मृत्युं मारय मारय भयं शोषय शोषय भूतमण्ड लपिशाचमण्डलनिर सनाय भूतज्वर प्रेतज्वर चातुर्थिकज्वर विष्णुवर माहेश्वर-ज्वरान् छिन्धि छिन्धि भिन्धि भिन्धि अक्षिशूलपक्षशूलशिरोऽभ्यन्तर शूलगुल्मशूल पित्तवातशूल- ब्रह्मराक्षस कुलपिशाच कुलप्रबलनाग कुलच्छेदनं विषं निर्विषं कुरु कुरु झटिति झटिति ॐ  सर्वदुष्ट-ग्रहान्निवारणाय स्वाहा।ॐ नमो हनुमते पवनपुत्राय वैश्वानरमुखाय पापदृष्टि चोरदृष्टिपाषण्डदृष्टि हनुमदाज्ञा स्फुर ॐ स्वाहा ॥ॐ नमो हनुमते रुद्रावताराय वायुसुताय अञ्जनी गर्भसम्भूताय अखण्डब्रह्मचर्य व्रतपालनतत्पराय धवलीकृत जगत्त्रियाय ज्वलदग्निसूर्यकोटिसमप्रभाय प्रकट पराक्रमाय आक्रांतदिङ्मण्डलाय यशोवितानाययशोऽलं कृताय शोभिताननाय महासामर्थ्यायमहातेजःपुञ्जविराजमानाय श्रीरामभक्ति तत्परायश्रीरामलक्ष्मणानन्दकारणाय कपिसैन्यप्राकाराय सुग्रीवसख्यकारणाय-सुग्रीवसाहाय्यकारणाय ब्रह्मास्त्रब्रह्मशक्तिग्रसनाय लक्ष्मणशक्तिभेद निवारणायशल्यविशाल्यौषधिसभानाय नायवालो दितभानुमण्डलग्रसनाय अक्षकुमारच्छेदनाय वनरक्षाकरसमूह विभन्जनाय द्रोणपर्वतोत्पाटनायस्वामिवचनसम्पादितार्जुनसंयुग संग्रामायगम्भीरशब्दोदयाय दक्षिणाशामार्तण्डाय मेरुपर्वतपीठि कार्चनायदावानल-कालाग्निरुद्राय सीताऽऽश्वासनाय सीता रक्षकाय  राक्षसीसंघविदारणाय अशोकवन-विदारणाय लङ्कापुरीदहनाय दशग्रीवशिरः कृन्तकाय कुम्भकणा 'दिवधकारणाय वालिनिबर्हण-कारणाय मेघनादहोमविध्वंसनाय इन्द्रजिद्वध कारणाय सर्वशास्त्रपारंगताय सर्वग्रह विनाशकाय सर्वज्वरहराय सर्वभय निवारणाय सर्वकष्ट निवारणाय सर्वापत्ति निवारणाय सर्वदुष्टादिनिबर्हणाय सर्वशत्रुच्छेदनाय भूतप्रेत-पिशाच डाकिनी शाकिनीध्वंसकाय सर्वकार्य साधकाय प्राणिमात्ररक्षकाय रामदूताय स्वाहा ।ॐ नमो हनुमते रुद्रावतारायविश्वरूपायप्रकटपराक्रमायअमितविक्रमाय महाबलायसूर्यकोटिसमप्रभाय रामदूताय स्वाहा ।ॐ नमो हनुमते रुद्रावताराय,रामसेवकाय रामभक्तितत्परायरामहृदयाय लक्ष्मणशक्तिभेदनिवारणायलक्ष्मण-रक्षकाय दुष्टनिबर्हणायरामदूताय स्वाहा ।ॐ नमो हनुमते रुद्रावतारायसर्वशत्रुसंहरणाय सर्वरोगहरायसर्ववशीकरणाय रामदूताय स्वाहा।।ॐ नमो हनुमते रुद्रावताराय आध्यात्मिकाधि-दैविकाधि भौतिकतापत्रय-निवारणाय रामदूताय स्वाहा।ॐ नमो हनुमते रुद्रावतारायदेवदानवर्षिमुनिवरदाय रामदूतायस्वाहा ।ॐ नमो हनुमते रुद्रावताराय भक्तजनमनःकल्पनाकल्पद्रुमाय दुष्टमनोरथस्तम्भनायप्रभञ्जन प्राणप्रियाय महाबलपराक्रमायमहाविपत्तिनिवारणाय पुत्रपौत्रधन धान्यादिविविध सम्पत्प्रदाय रामदूताय स्वाहाॐ नमो हनुमते रुद्रावताराय।    वज्रदेहाय वज्रनखाय वज्रमुखाय   वज्ररोम्णे वज्रनेत्राय वज्रदन्ताय वज्रकराय वज्रभक्ताय रामदूताय स्वाहाॐ नमो हनुमते रुद्रावताराय परयंत्र मंत्रतंत्रत्राटकनाशकाय सर्वज्वरच्छेदकाय सर्वव्याधिनिकृन्तकाय सर्वभयप्रशमनाय सर्वदुष्टमुखस्तम्भनाय सर्वकार्यसिद्धिप्रदाय रामदूताय स्वाहाॐ नमो हनुमते रुद्रावताराय देवदानवयक्षराक्षसभूतप्रेतपिशाचडाकिनी शाकिनीदुष्टग्रहबन्धनाय रामदूताय स्वाहा ।इतिश्री कपिन्द्रास्त्र हनुमान स्तोत्र

3-श्री हनुमद् घोरास्त्र स्तोत्र-

विनियोग- अस्य श्रीअनन्तघोर प्रलयज्वालाग्निरौद्रस्य वीरहनुमत्     साध्यसाधना-घोरमूलमन्त्रस्य ईश्वर ऋषिः अनुष्टुप छन्दः । श्री रामलक्ष्मणौ देवता। सौं बीजम् । अञ्जनासूनुरिति शक्तिः । वायुपुत्र इति कीलकम् । श्री हनुमत्प्रसादसिद्धयर्थे भूर्भुवस्स्वर्लोक समासीनतत्त्व पदशोधनार्थे जपे विनियोग- करन्यास-   भूः नमो भगवते दावानलकालाग्नि हनुमते अंगुष्ठाभ्यां नमः ।ॐ भुवः नमो भगवते चण्डप्रताप हनुमते तर्जनीभ्यां नमःॐ स्वः नमो भगवते चिन्तामणिहनुमते मध्यमाभ्यां नमः ।ॐ महः भगवते पातालगरुडहनुमते अनामिकाभ्यां नमः । ॐ जनः नमो भगवते कालाग्नि  रुद्रहनुमते कनिष्ठिकाभ्यां नमः ।ॐ तप: सत्यं नमो भगवते भद्रजातिविकट रूद्रवीरहनुमतेकरतलकरपृषठाभ्यां नमःपाशुपतेन दिग्बन्-हृदयादिन्यासॐ नमो भगवते दावानलकालाग्नि हनुमते हृदयाय नमः ।ॐ भुवः नमो भगवते चण्डप्रताप हनुमते शिरसे स्वाहा ।स्वः नमो भगवते चिन्तामणिहनुमते  शिखायै वषट् ।ॐ महः नमो भगवते पाताल  गरुडहनुमते कवचाय हुम् ।ॐ जनः नमो भगवते कालाग्नि रूद्रहनुमते नेत्रयाय वौषटॐ तप: सत्यं नमो भगवते भद्रजाति विकटरूद्रवीरहनुमतेअस्त्राय फट्

तान्त्रिक  हनुमद् ध्यानं- वाङ्ग पिङ्गनेत्रं कनकमयलसत्कुण्डलाक्रान्तगण्डं । दम्भोलिस्तम्भसारप्रहरणविवशीभूतरक्षोऽधिनाथम् ॥ उद्यल्लाङ्गूलघर्षप्रचलजलनिधि भीमरूपं कपीन्द्रं । ध्यायन्तं रामचन्द्रं प्लवगपरिवृढं सत्त्वसारं प्रसन्नम् ॥

हनुमंत घोरास्त्र-  ॐ नमो भगवते दावानल कालाग्नि हनुमते ( जयश्रियो जयजीविताय) धवलीकृतजगत्त्रय वज्रदेह वज्रपुच्छ वज्रकाय वज्रतुण्ड वज्रमुख वज्रनख वज्रबाहो वज्ररोम वज्रनेत्र वज्रदन्त वज्रशरीर गवते सकलात्मकाय भीमकर पिङ्गलाक्ष उग्रप्रलयकालरौद्र वीरभद्रावतार शरभसालुव भैरवदोर्दण्ड लङ्कापुरी दाहन उदधि लङ्घन दशग्रीवकृतान्त सीताविश्वास  ईश्वरपुत्र  अंजनागर्भ संभूतं उदयभास्कर  बिम्बाफलग्रासक  देव-दानव ऋषिमुनिबन्ध पाशुपतास्त्र ब्रह्मास्त्र बैलवास्त्र नारायणास्त्र कालशक्तिकास्त्र  दण्डकास्त्र पाशाघोरास्त्र निवारण पाशुपतास्त्र  ब्रह्माबैंलवास्त्रनारायणास्त्र मृड सर्वशक्तिग्रसन ममात्मरक्षाकर।परविद्यानिवारण आत्मविद्यासंरक्षक अग्निदीप्त अथर्वणवेदसिद्धस्थि कालाग्नि निराहारक वायुवेग मनोवेगश्रीरामतारक  परब्रह्मविश्वरूपदर्शन लक्ष्मणप्राणप्रतिष्ठानन्दकर स्थल जलाग्निमर्मभेदिन सर्वशत्रुन छिन्धिछिन्धि मम वैरिणः खादय खादय मम संजीवन पर्वतोत्पाटन   डाकिनीविध्वंसन सुग्रीवसंख्यकरण  निष्कलङ्क कुमारब्रह्मचारिन दिगम्बर सर्वपाप सर्वग्रह कुमारग्रह सर्व छेदय छेदय भेदय भेदय भिन्धि भिन्धि खादय खादय टङ्क टङ्क ताडय ताडय मारय मारय शोषय शोषय ज्वालय ज्वालय हारय हारय देवदत्तं नाशय नाशय अतिशोषय अतिशोषय मम सर्वं च हनुमन रक्ष रक्ष ॐ ह्रां ह्रीं ह्रूं हुं फट् घे घे स्वाहा ।ॐ नमो भगवते चण्डप्रतापहनुमते महावीराय सर्वदुःख - विनाशनाय ग्रहमण्डल, भूत मण्डल, प्रेतपिशाचमण्डल सर्वोच्चाटनाय अतिभयंकरज्वर महेश्वरज्वर, विष्णु ज्वर, ब्रह्मज्वर, वेताल ,ब्रहमराक्षस,ज्वर, पित्तज्वर श्लेष्मसान्निपातिकज्वर  विषमज्वर शीतज्वर एकाहिकज्वर  द्वयाहिकज्वर त्र्यैहिकज्वर चातुर्थिकज्वर अर्धमासिक ज्वर मासिक ज्वर षडमासिक ज्वर सांवत्सरिक ज्वर अस्थ्यन्तर्गतज्वर महापस्मार श्रमिकापस्मारांश्च भेदय भेदय खादय खादय ॐ ह्रां ह्रीं हुं हुं फट् घे घे स्वाहा ।ॐ नमो भगवते चिन्तापणिहनुमते अंगशूल अक्षिशूल शिरश्शूल गुल्मशूल उदरशूल कर्णशूल नेत्रशूल गुदशूल कटिशूल जानुशूल जंघाशूल हस्तशूल पादशूल गुल्फशूल वातशूल स्तनशूल परिणामशूल परिघामशूल परिवाणशूल दन्तशूल कुक्षिशूल सुमनश्शूल सर्वशूलानि निर्मूलय निर्मूलय दैत्यदानव कामिनी वेताल ब्रह्मराक्षस कोलाहल नागपाशानन्त वासुकि तक्षक कार्कोटक लिंगपद्म कालपाशविषं निर्विषं कुरु कुरु ॐ कुरु कुरु ॐ ह्रां ह्रीं हुं हुं फट् घे घे स्वाहा ।ॐ ह्रीं श्रीं क्लीं ग्लां ग्लीं ग्लूं ॐ नमो भगवते पाताल गरुडहनुमते भैरववन गतगजसिंहेन्द्राक्षीपाशबन्धंछेदय छेदय प्रलयमारुत  कालाग्निहनुमन् श्रृंखलाबन्धं विमोक्षय विमोक्षय सर्वग्रहं छेदय छेदय मम सर्वकार्याणि साधय साधय मम प्रसादं कुरु कुरु मम प्रसन्न श्रीराम सेवक सिंह भैरवस्वरूप मां रक्ष रक्ष ॐ ह्रां ह्रीं ह्रूं ह्रां ह्रीं क्ष्मौं भैं श्रां श्रीं क्लां क्लीं क्रां क्रीं ह्रां ह्रीं ह्रूं हैं ह्रौं ह्रः ह्रां ह्रीं हुं ख ख जय जय मारण मोहन पूर्ण घूर्ण दम दम मारय मारय वारय रय खे खे ह्रां ह्रीं ह्रूं हुं फट् घे घे स्वाहा।ॐ नमो भगवते कालाग्निरौद्रहनुमते भ्रामय भ्रामय लव लव कुरु कुरु जय जय हस हस मादय मादय प्रज्वलय प्रज्वलय मृडय मृडय त्रासय त्रासय साहय साहय वशय वशय शामय शामय अस्त्रत्रिशूल डमरु खड्ग काल मृत्यु कपाल खट्वांगधर अभय शाश्वत हुं हुं अवतारय अवतारय हुं हुं अनन्तभूषण परमंत्र परयंत्र परतंत्र शतसहस्त्र कोटितेजः पुजं भेदय भेदय अग्निं बन्धय बन्धय वायुं बन्धय बन्धय सर्व ग्रहं बन्धय बन्धय अनन्तादि दुष्टनागानां द्वादशकुल वृश्चिका नामेकादशलूतानां विषं हन हन सर्वविषं बन्धय बन्धय वज्रतुण्ड उच्चाटय उच्चाटय मारण मोहन वशीकरण स्तम्भन जृम्भाणाकर्षणोच्चाटन मिलन विद्वेषण युद्ध तर्कमर्मणि बन्धय बन्धयॐ कुमारी पद त्रिहार बाणोग्रमूर्तये ग्राम वासिने अतिपूर्वशक्ताय सर्वायुधधराय स्वाहा अक्षयाय घे घे घे घे ॐ लं लं लं घ्रां घ्रौं स्वाहा ॐ ह्रां ह्रीं हूं हुं फट् घे घे स्वाहा ।ॐ श्रां श्रीं श्रृं श्रौं श्रः ॐ नमो भगवते भद्रजानिकट रुद्रवीरहनुमते टं टं टं लं लं लं लं देवदत्त दिगम्बराष्टमहाशक्त्यष्टाङ्गधर अष्टमहाभैरव  नवब्रह्मस्वरूप दशविष्णु रूप एकादशरुद्रावतार द्वादशार्क तेजः त्रयोदशसोममुख वीरहनुमन् स्तंभिनी मोहिनी वशीकरिणीतन्त्रैकसावयव नगरराजमुखवधंन बलमुखमकर मुखसिंहमुखजिह्वामुखानि बन्धन बन्धन स्तम्भय स्तम्भय व्याघ्रमुख सर्ववृश्चिकाग्निज्वालाविषं निर्गमय निर्गमय सर्वजनवैरिमुखं बन्धय बन्धय पापहर वीर हनुमान ईश्वरावतार वायु नन्दन अञ्जनीसुत बन्धय बन्धय श्रीरामचन्द्रसेवक ॐ ह्रां ह्रां ह्रां आसय आसय ह्रीं ह्रां घ्रीं क्रीं यं भै ग्रं म्रः हट् हट् खट् खट् सर्वजन विश्वजन शत्रुजन वश्यजन सर्वजनस्य दृशं लं लां श्रीं ह्रीं मनः स्तम्भय स्तम्भय भञ्जय भञ्जय अद्रि ह्रीं वं हीं हीं मे सर्व हीं हीं सागर हीं हीं वं वं सर्वमन्त्रार्थाथर्वणवेदसिद्धिं कुरु कुरु स्वाहा।श्री रामचन्द्र उवाच। श्री महादेव उवाच श्री वीरभद्रस्तौ उवाच ।जय सियाराम जय जय हनुमानइति श्री हनुमद घोरास्त्र स्तोत्र-

4-श्री हनुमान वडवानल स्तोत्र- इस  स्तोत्र के रचयिता ,रावण के छोटे भाई राम भक्त विभीषण जी है-इसके पाठ से जातक नाना प्रकार की समस्याओं से मुक्ति पा लेता है अस्य मन्त्रस्य अस्य श्रीहनुमवडवानलस्तोत्र श्रीरामचन्द्र ऋषिः, श्रीवडवानलहनुमान् देवता, मम समस्त रोग प्रशमनार्थम् आयुरारोग्यैश्वर्याऽभिवृद्ध्यर्थं मा समस्त पापक्षयार्थं सीतारामचन्द्रप्रीत्यर्थं च हनुमवडवानलस्तोत्रजपमहं करिष्ये । ध्यानम्- मनोजवं मारुत-तुल्य-वेगं, जितेन्द्रियं बुद्धिमतां वरिष्ठम्। वातात्मजं वानरयूथमुख्यं, श्रीरामदूतं शरणं प्रपद्ये ॥ॐ ह्रां ह्रीं ॐ नमो भगवते श्रीमहाहनुमतैप्रकटपराक्रम सकलदिंड्रमण्डल यशोवितान धवलीकृत - जगत्रितय-वज्रदेह रुद्रावतार लङ्कापुरीदहन उमा- अर्गलमन्त्र उदधिबन्धन दशशिरः कृतान्तक सीताश्वसन वायुपुत्र अञ्जनीगर्भसम्भूत श्रीरामलक्ष्मणा नन्दकर कपिसैन्यप्राकार सुग्रीवसाह्यरण-पर्वतोत्पाटन कुमार ब्रह्मचारिन् गभीरनादसर्व पापग्रहवारण सर्वज्वरोच्चाटन डाकिनी-विध्वंसन ॐ ह्रां ह्रीं ॐ नमो भगवते महावीरवीराय सर्व दुःखनिवारणाय ग्रहमण्डल सर्वभूत मण्डल सर्वपिशाचमण्ड- लोच्चाटन भूतज्वरएकाहिक वरद्वयाहिक चातुर्थिकज्वर सन्तापज्वर विषमज्वर तापज्वर-माहेश्वर वैष्णव ज्वरान् छिन्धि छिन्दि यक्ष ब्रहाराक्षस भूत-प्रेत पिशाचान् उच्चाटय उच्चाटय ।ॐ ह्रां श्रीं ॐ नमो भगवते श्रीमहाहनुमतेॐ ह्रां ह्रीं ह्र हैं ह्रीं ह्रः आं हां हां हां हां ॐ सौं एहि एहि एहि ॐ हं ॐ हं ॐ हं ॐ नमो भगवते श्रीमहाहनुमते श्रवणचक्षुर्भूतानां शाकिनी डाकिनीनां विषमदुष्टानां सर्वविषं हर हर आकाशभुवनं भेदय भेदय छेदय छेदय मारय रय शोषय शोषय मोहय मोहय ज्वालय ब्वालय प्रहारय प्रहारय सकलमायां भेदय भेदय ।ॐ ह्रां ह्रीं ॐ नमो भगवते महाहनुमतेसर्वग्रहोच्चाटन परबलं क्षोभय क्षोभय कलबन्धनमोक्षणं कुरु कुरु शिरः शूल ल्मशूल सर्वशूलान्निर्मूलय निर्मूलय गपाशानन्त वासुकि तक्षक कर्कोटकालियान् यक्षकुलजगत् रात्रिञ्चर दिवाचर सर्पान्निर्विषं कुरु कुरु स्वाहा।राजभय चोरभय परमंत्र परयंत्र परतंत्र परविद्याश्छेदय छेदय स्वमन्त्र स्वयंत्र स्वतंत्रकाविद्याः प्रकटय प्रकटय सर्वारिष्टान्नाशय नाशय सर्वशत्रून्नाशय नाशय असाध्यं साधय साधय हुँ फट् स्वाहा । ॥इति विभीषणकृतं हनुमद् वडवानलस्तोत्रं सम्पूर्णम् ।

5-श्री सर्वकार्यसिद्बिप्रद हनुमान स्तोत्र- यह स्तोत्र भी विभीषण कृत है इसके पाठ से हनुमानजी प्रसन्न होकर साधक को अभीष्ट प्रदान करते है।ॐ नमो हनुमते तुभ्यं नमो मारूतसूनवेनमः श्रीरामभक्ताय श्यामलांगाय ते नमःनमो वानरवीराय सुग्रीवसख्यकारिणे सीता-शोक-विनाशाय राममुद्राथराय च ॥रावणान्त- कुलच्छेदकारिणे ते नमो नमः । मेघनाद-मखध्वंस कारिणे ते नमो नमः ॥सर्व वायुपुत्राय वीराय आकाशीदरगामिने।वनपाल-शिरच्छेद-लङ्काप्रासादभन्जिने ॥ज्वलत्कनकवर्णाय दीर्घलाङ्गलधारिणेसौमित्रिजयदात्रे च रामदूताय ते नमः ॥अक्षय्यवधकर्ते च ब्रह्मपाशनिवारिणे ।लक्ष्मणांघ्रि महाशक्ति घातक्षत-विनाशिने ॥रक्षोघ्नाय रिपुघ्नाय भृतघ्नाय च ते नमः । ऋक्ष-वानर-वीरैकप्राणदाय नमो नमः ॥परसैन्यबलघ्नाय शस्त्रास्त्रघ्नाय ते नमः ।विषघ्नाय द्विषघ्नाय ज्वरघ्नाय च ते नमः ॥महाभयरिपुघ्नाय भक्तत्राणैककारिणे ।परप्रेरित मन्त्राणां यन्त्राणां स्तम्भकारिणे ॥पयःपाषाण-तरणकरणाय नमो नमः ।बालार्क मण्डलत्रास-कारिणे भवतारणे ॥नखायुधाय भीमाय दन्तायुधधराय च ।रिपुमाया विनाशाय रामाज्ञालोकरक्षिणे ॥प्रतिग्रामस्थितायाऽथ रक्षोभूतवधार्थिने ॥करान्त-शैलशस्त्राय द्रुमशस्त्राय ते नमः ।बालैकब्रह्मचर्याय रुद्रमूर्तिधराय चदक्षिणाशाभास्कराय शतचन्द्रोदयात्मने।कृत क्षत-व्यथाघ्नाय सर्वक्लेशहराय चस्वाम्याज्ञाप्रार्थसंग्रामसंख्ये सञ्जयकारिणेभक्तानां दिव्यवादेषु जयदायिने ।किं कृत्वा बुबुकोच्चार  घोर शब्द कराय च रावोग्र-व्याधि-संस्तम्भ-कारिणे वनधारिणेसदा वनफलाहार-निरताय विशेषतःमहार्णव-शिलाबन्धे सेतुबन्धाय ते नमः ॥वादे विवादे संग्रामे घोरे च संस्तवेत्सिंह- तस्कर व्याघ्रेषु पठस्तत्र भयं हि ॥दिव्यभूतमये व्याघ्रे विषे जङ्गमे ।राजशस्त्रभये चोग्रे तथा ग्रहभयेषु च ॥जले सर्पे महावृष्टौ दुर्भिक्षे प्राणसम्प्लवेपठन् स्तोत्रं प्रमुच्येत भयेभ्यः सर्वतो नरः ॥तस्य क्वापि नास्ति हनुमत्स्तव पाठनात्।सर्वदा वै त्रिकालं च पठनीयस्तवो ह्यसौ ॥सर्वान कामानवाप्नोति नाऽत्रकार्या विचारणाविभीषण कृत स्तोत्र ताक्ष्र्येण समुदीरितमये पठन्ति भक्त्या च सिद्धयस्तत्करे स्थित,:इति श्री विभीषण कृत हनुमान स्तोत्र-

6-श्रीसंकष्टमोचन हनुमान स्तोत्र- प्रस्तुत प्रसिद्ध स्तोत्र काशीपीठाधीश्वर शंकराचार्य स्वामी श्रीयुत महेश्वरानन्द सरस्वत विरचित है। इसका प्रयोग विधि में सरल है, किन्तु श्रद्धा विश्वास की सम्पूर्णता अनिवार्य है। परिस्थिति जटिल होने पर विधिवत् पूजन अर्चन कर शुद्ध-बुद्ध मनोदशा के साथ स्तोत्र का अधिकाधिक पाठ व्यक्ति के संकटों को समूल नष्ट करता है। पाठ आरम्भ करने से पूर्व तथा पाठान्त में श्रीसीताराम स्तुति अनिवार्य है। सात्विक आचरण एवं समग्र समर्पण से संकटमोचन श्रीहनुमान रावणसदृश शत्रुओं  को भी पराभूत करते हैं।

सिन्दूरपूररुचिरो बलवीर्यसिन्धु बुद्धिप्रभाव-निधिरदद्भुतवैभवश्रीः ।दीनार्तिदावदहनो वरदो वरेण्यःसङ्कष्टमोचनविभुस्तनुतां शुभं नः ॥सोत्साहलङ्घितमहार्णवपौरुष श्रीर्लङ्कापुरीप्रदहनप्रथितप्रभावः ।घोराहवप्रमथितारिचमूप्रवीरः प्राभञ्जनिर्जयति मर्कटसार्वभौमः ॥द्रोणाचलानयनवर्णितभव्यभूतिःश्रीराम लक्ष्मण सहायक चक्रवर्ती।काशीस्थ-दक्षिण-विराजित-सौधमल्लःश्रीमारुतिर्विजयते भगवान् महेशः ॥नूनं स्मृतोऽपि दयते भजतां कपीन्द्रःसम्पूजितो दिशति वाञ्छित-सिद्धि-वृद्धिम्।सम्मोदकप्रिय उपैति परं प्रहर्षंरामायण श्रवणतः पठतां शरण्यः ॥श्रीभारत-प्रवर युद्धरथोद्धत - श्रीःपार्थैक-केतन-कराल - विशालमूर्तिः ।उच्चैर्घनाघन-घटा विकटा-ऽट्टहासःश्रीकृष्णपक्ष- भरणः रस्थिति शरणं ममाऽस्तु ॥

जड्घाजलड्घ उपमातिविदूरवेगोमुष्टि-प्रहार परिमूच्छित-राक्षसेन्द्रः ।श्रीरामकीर्तित-पराक्रमणोद्भव श्रीः प्राकम्पनिर्विभुरुदञ्चतु भूतये नः ॥सीतार्ति-दारणपटुः प्रबलः प्रतापीश्रीराघवेन्द्र परिरम्भवर-प्रसादः ।

वर्णीश्वरः सविधि-शिक्षित कालनेमिः पञ्चाननोऽपनयतां विपदोऽधिदेशम् ॥॥ उद्यद्-भानुसहस्त्र-सन्निभतनुःपीताम्बरालङ्कृतः । प्रोज्ज्वालानल-दीप्यमान-नयनो निष्पिष्ट रक्षोगणः । संवर्तोद्यत-वारिदोद्धतरवः प्रोच्चैर्गदाविभ्रमः ॥ ।श्रीमान् मारुतनन्दनः प्रतिदिनं ध्येयो विपद्-भञ्जनः ॥रक्षः पिशाचभय-नाशनमामयाधिप्रोच्चैर्ज्वरापहरणं दमनं रिपूणाम्।सम्पत्ति-पुत्रकरणं विजयप्रदानसङ्कष्टमोचनविभोः स्तवनं नराणाम् ॥दारिद्र्य-दुःख-दहनं विजयं विवादेकल्याण-साधनममङ्गल वारणं च । दाम्पत्य-दीर्घसुख-सर्वमनोरथाप्तिंश्रीमारुतेः स्तव-शतावृतिरातनोति ॥स्तोत्रं य एतदनुवासरमस्तकामःश्रीमारुतिं समनुचिन्त्य पठेत् सुधीरः ।तस्मै प्रसादसुमुखो वरवानरेन्द्रःसाक्षात्कृतो भवति शाश्वतिकः सहायः ॥ सङ्कटमोचनस्तोत्रं शङ्कराचार्यभिक्षुणामहेश्वरेण रचितं मारुतेश्चरणेऽर्पितम् ॥शत्रुशमनार्थ उद्धृत-विवेचित ऊपरलिखित अनुष्ठानों का निष्ठा-विधि-संकल्प के साथ आयोजन करने से अभूतपूर्व परिणाम प्राप्त होते हैं। श्रीहनुमदुपासना के सन्दर्भ में कुर्छ तथ्य स्मरणीय हैं, जिनका परिपालन अनुष्ठान के प्रभाव को संवर्द्धित करता हैपवित्रता एवं संयम का साग्रह पालन करें। श्री सीताराम से सम्बद्ध स्तवनों का संकीर्तन हनुमद् शक्ति को संजीवित करता है। नैवेद्य में मोदक तथा पूआ को विशेषतः सम्मिलित करें।अनुष्ठान के मध्य तिल के तेल में सिन्दूर मिश्रित कर मुद्रित श्रीहनुमद् विग्रह पर लेपन करने से विशेष कृपा प्राप्त होती है। इति श्री संकष्टमोचन हनुमान स्तोत्र-

जय श्री राम ॐ रां रामाय नम:  श्रीराम ज्योतिष सदन, पंडित आशु बहुगुणा, संपर्क सूत्र- 9760924411

 

Wednesday 6 October 2021

माँ दुर्गा की साधना

नवार्ण मंत्र "http://shriramjyotishsadan.in/Services_Details.aspx?SId=25
माँ दुर्गा की साधना / उपासना क्रम मे, नवार्ण मंत्र एक महत्त्वपूर्ण महामंत्र है। नवार्ण अर्थात नौ अक्षरों के इस मंत्र मे ,नौ ग्रहों को नियंत्रित करने की शक्ति है, जिसके माध्यम से सभी क्षेत्रों में पूर्ण सफलता प्राप्त की जा सकती है और 
भगवती दुर्गा का पूर्ण आशीर्वाद प्राप्त किया जा सकता है।
यह महामंत्र शक्ति साधना मे सर्वोपरि तथा सभी मंत्रों स्तोत्रों मे से एक महत्त्वपूर्ण महामंत्र है।
यह माँ आदिशक्ति के तीनों स्वरूपों - माता महासरस्वती, माता महालक्ष्मी व माता महाकाली की एक साथ साधना का पूर्ण प्रभावक बीज मंत्र है और साथ ही माता दुर्गा के नौ रूपों का संयुक्त मंत्र है।
इसी महामंत्र से नौ ग्रहों को भी शांत किया जा सकता है।
नवार्ण मंत्र-
!! ऐं ह्रीं क्लीं चामुंडायै विच्चे !!
नौ अक्षर वाले इस अद्भुत नवार्ण मंत्र में देवी दुर्गा की नौ शक्तियां समायी हुई है, जिसका सम्बन्ध नौ ग्रहों से भी है।
ऐं - सरस्वती का बीज मन्त्र है ।
ह्रीं - महालक्ष्मी का बीज मन्त्र है ।
क्लीं - महाकाली का बीज मन्त्र है ।
* इसके साथ नवार्ण मंत्र के प्रथम बीज ” ऐं “ से माता दुर्गा की प्रथम शक्ति माता शैलपुत्री की उपासना की जाती है, जिसमे सूर्य ग्रह को नियंत्रित करने की शक्ति समायी हुई है।
* नवार्ण मंत्र के द्वितीय बीज ” ह्रीं “ से माता दुर्गा की द्वितीय शक्ति माता ब्रह्मचारिणी की उपासना की जाती है, जिसमे चन्द्र ग्रह को नियंत्रित करने की शक्ति समाहित है।
* नवार्ण मंत्र के तृतीय बीज ” क्लीं “ से माता दुर्गा की तृतीय शक्ति माता चंद्रघंटा की उपासना की जाती है, जिसमे मंगल ग्रह को नियंत्रित करने की शक्ति समाहित है।
* नवार्ण मंत्र के चतुर्थ बीज ” चा “ से माता दुर्गा की चतुर्थ शक्ति माता कुष्मांडा की उपासना की जाती है, जिस में बुध ग्रह को नियंत्रित किया जाता है।
* नवार्ण मंत्र के पंचम बीज ” मुं “ से माता दुर्गा की पंचम शक्ति माँ स्कंदमाता की उपासना की जाती है, जिसमे बृहस्पति ग्रह का नियंत्रण होता है।
* नवार्ण मंत्र के षष्ठ बीज ” डा “ से माता दुर्गा की षष्ठ शक्ति माता कात्यायनी की उपासना की जाती है, जिसमे शुक्र ग्रह को नियंत्रित करने की शक्ति समायी हुई है।
* नवार्ण मंत्र के सप्तम बीज ” यै “ से माता दुर्गा की सप्तम शक्ति माता कालरात्रि की उपासना की जाती है, जिसमे शनि ग्रह को नियंत्रित करने की शक्ति है।
* नवार्ण मंत्र के अष्टम बीज ” वि “ से माता दुर्गा की अष्टम शक्ति माता महागौरी की उपासना की जाती है, जिसमे राहु ग्रह को नियंत्रित करने की शक्ति समाहित है।
* नवार्ण मंत्र के नवम बीज ” चै “ से माता दुर्गा की नवम शक्ति माता सिद्धीदात्री की उपासना की जाती है, जिस में केतु ग्रह को नियंत्रित करने की शक्ति होती है।
इस मंत्र के 9 लाख जप करने व उसी अनुसार हवन, तर्पण मार्जन ब्राह्मण भोज , हवन से माँ जगदम्बा के साक्षात दर्शन संभव हैं।
अधिकांश व्यक्ति नवरात्र मे 108 माला प्रति दिन करते है और प्रभाव दृष्टि गोचर होता है, पूर्ण सिद्धि के लिए 108 माला 90 दिन करना उचित माना गया है।
कई साधकों / आचार्यों का मत है कि किसी भी मन्त्र के प्रारम्भ मे प्रणव (ॐ) या नमः लगाने से मन्त्र में नपुंसक प्रभाव आ जाता है, 
बीजाक्षर प्रधान है ... तांत्रिक प्रणव “ ह्रीं ” है , अतः माला के जप के प्रारम्भ मे “ ॐ ” लगायें तथा जब माला पूरी हो जाये तो माला के अंत मे “ ॐ ” लगाये, 
यही मंत्र जाग्रति है ।
नवार्ण मंत्र साधना विधि -
“ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे ”
विनियोगः-
ॐ अस्य श्रीनवार्ण मंत्रस्य ब्रह्म-विष्णु-रुद्रा ऋषयः, गायत्र्युष्णिगनुष्टुप् छन्दांसि, श्रीमहाकाली-महालक्ष्मी-महासरस्वतयो देवताः, रक्त-दन्तिका-दुर्गा भ्रामर्यो बीजानि, नन्दा शाकम्भरी भीमाः शक्त्यः, अग्नि-वायुसूर्यास्तत्त्वानि, ऋग्-यजुः-सामानि स्वरुपाणि, ऐं बीजं, ह्रीं शक्तिः, क्लीं कीलकं, श्रीमहाकाली-महालक्ष्मी-महासरस्वती स्वरुपा त्रिगुणात्मिका श्री महादुर्गा देव्या प्रीत्यर्थे (यदि श्रीदुर्गा का पाठ कर रहे हो तो आगे लिखा हुआ भी उच्चारित करें) श्री दुर्गासप्तशती पाठाङ्गत्वेन जपे विनियोगः ।
ऋष्यादि-न्यासः- 
ब्रह्म-विष्णु-रुद्रा ऋषिभ्यो नमः शिरसि
गायत्र्युष्णिगनुष्टुप् छन्देभ्यो नमः मुखे
श्रीमहाकाली-महालक्ष्मी-महासरस्वतयो देवताभ्यो नमः हृदिः
ऐं बीज सहिताया रक्त-दन्तिका-दुर्गायै भ्रामरी देवताभ्यो नमः लिङ्गे (मनसा)
ह्रीं शक्ति सहितायै नन्दा-शाकम्भरी-भीमा देवताभ्यो नमः नाभौ
क्लीं कीलक सहितायै अग्नि-वायु-सूर्य तत्त्वेभ्यो नमः गुह्ये
ऋग्-यजुः-साम स्वरुपिणी श्रीमहाकाली-महालक्ष्मी-महासरस्वती देवताभ्यो नमः पादौ
श्री महादुर्गा प्रीत्यर्थे जपे विनियोगाय नमः सर्वाङ्गे ।
“ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे” – नवार्ण मन्त्र पढ़कर शुद्धि करें ।
षडङ्ग-न्यास
कर-न्यास
ॐ ऐं अंगुष्ठाभ्यां नमः 
ॐ ह्रीं तर्जनीभ्यां नमः 
ॐ क्लीं मध्यमाभ्यां नमः 
ॐ चामुण्डायै अनामिकाभ्यां हुम् 
ॐ विच्चे कनिष्ठिकाभ्यां वौषट् 
ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे करतल-कर-पृष्ठाभ्यां फट्
अंग-न्यास :-
ॐ ऐं हृदयाय नमः
ॐ ह्रीं शिरसे स्वाहा
ॐ क्लीं शिखायै वषट्
ॐ चामुण्डायै कवचाय हुम्
ॐ विच्चे नेत्र-त्रयाय वौषट्
ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे अस्त्राय फट्
अक्षर-न्यासः- 
ॐ ऐं नमः शिखायां, ॐ ह्रीं नमः दक्षिण-नेत्रे, ॐ क्लीं नमः वाम-नेत्रे, ॐ चां नमः दक्षिण-कर्णे, ॐ मुं नमः वाम-कर्णे, ॐ डां नमः दक्षिण-नासा-पुटे, ॐ यैं नमः वाम-नासा-पुटे, ॐ विं नमः मुखे, ॐ च्चें नमः गुह्ये ।
व्यापक-न्यासः- 
मूल मंत्र से चार बार सम्मुख दो-दो बार दोनों कुक्षि की ओर कुल आठ बार (दोनों हाथों से सिर से पैर तक) न्यास करें ।
दिङ्ग-न्यासः- 
ॐ ऐं प्राच्यै नमः, ॐ ऐं आग्नेय्यै नमः, ॐ ह्रीं दक्षिणायै नमः, ॐ ह्रीं नैर्ऋत्यै नमः, ॐ क्लीं प्रतीच्यै नमः, ॐ क्लीं वायव्यै नमः, ॐ चामुण्डायै उदीच्यै नमः, ॐ चामुण्डायै ऐशान्यै नमः, ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे ऊर्ध्वायै नमः, ॐ ऐं ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे भूम्यै नमः ।
! ध्यानम् !
ॐ खड्गं चक्रगदेषुचाप परिधाञ्छूलं भुशुण्डीं शिरः,
शङ्खं संदधतीं करैस्त्रिनयनां सर्वाङ्गभूषावृताम् ।
नीलाश्मद्युतिमास्य पाददशकां सेवे महाकालिकाम्,
यामस्तौत्स्वपिते हरौ कमलजो हन्तुं मधुं कैटभम् ।। १।।
ॐ अक्षस्रक्परशुं गदेषुकुलिशं पद्मं धनुष्कुण्डिकां,
दण्डं शक्तिमसिं च चर्म जलजं घण्टां सुराभाजनम् ।
शूलं पाशसुदर्शने च दधतीं हस्तैः प्रसन्नाननां
सेवे सैरिभमर्दिनीमिह महालक्ष्मीं सरोजस्थिताम् ।। २।।
घण्टाशूलहलानि शङ्खमुसले चक्रं धनुः सायकं
हस्ताब्जैर्दशतीं घनान्तविलसच्छितांशुतुल्य प्रभाम् ।।
गौरीदेहसमुद्भुवां त्रिजगतामाधारभूतां महापूर्वामत्र
सरस्वतीमनुभजे शुम्भादिदैत्यार्दिनीम् ।। ३।।
माला-पूजन -
माला स्फटिक की हो ,लाल मुंगे की या रुद्राक्ष की 
माला के गन्धाक्षत करें 
तथा “ऐं ह्रीं अक्षमालिकायै नमः” इस मंत्र से पूजा करके प्रार्थना करें -
ॐ मां माले महामाये सर्वशक्ति स्वरुपिणि ।
चतुर्वर्गस्त्वयि न्यस्तः तस्मान्मे सिद्धिदाभव ।।
ॐ अविघ्नं कुरुमाले त्वं गृह्णामि दक्षिणे करे ।
जपकाले च सिद्धयर्थं प्रसीद मम सिद्धये ।।
ॐ अक्षमालाधिपतये सुसिद्धिं देहि देहि सर्व मंत्रार्थ साधिनि साधय साधय सर्वसिद्धिं परिकल्पय परिकल्पय मे स्वाहा ।
इसके बाद “ऐ ह्रीं क्लीं चामुण्डायै विच्चे” इस मंत्र का 1,25.000 बार जप करें ।
जप दशांश हवन, हवन का दशांश तर्पण, तर्पण का दशांश मार्जन, मार्जन का दशांश ब्राहमण भोज करावें।
! पाठ-समर्पण ! 
ॐ गुह्याति-गुह्य-गोप्त्री त्वं, गृहाणास्मत्-कृतं जपम् ।
सिद्धिर्मे भवतु देवि ! त्वत्-प्रसादान्महेश्वरि !
उक्त श्लोक पढ़कर देवी के वाम हस्त में जप समर्पित करें।
नवार्ण मंत्र की सिद्धि 9 दिनो मे 1,25,000 मंत्र जप से होती है,
परंतु कोई साधक न कर पाये तो नित्य 1, 3, 5, 7, 11 या 21 माला मंत्र जप करना उत्तम होगा ,
इस विधि से सम्पूर्ण इच्छायें पूर्ण होती है,समस्त दुख समाप्त होते है और धन का आगमन भी सहज रूप से होता है।
यदि मंत्र सिद्ध नहीं हो रहा हो तो “ ऐं ”, “ ह्रीं ”, “ क्लीं ” तथा “ चामुण्डायै विच्चे ” के पृथक पृथक सवा लाख जप करें फिर नवार्ण का पुनश्चरण करें।

Wednesday 22 September 2021

दुर्गा सप्तशती का अनुष्ठान

दुर्गा सप्तशती का अनुष्ठान तथा तांत्रिक प्रयोगों के बारे में भी चर्चा करेंगे ,
महाविद्या हे- श्री काली
श्री तारा
श्री छिन्नमस्ता
श्री बंगलामुखी
श्री कमला
श्री मातंगी
श्री षोडशी
श्री धूमावती
श्री त्रिपुर सुंदरी

हम यहाँ तांत्रिक अनुश्तःन के बारे में भी चर्चा करेगे
हम यहाँ पर हिंदुस्तान में इस समय उपलब्ध सिद्ध उपसाको के बारे में भी चर्चा करेगे।

ईष्ट के चुनाव का दूसरा उपाय है।

ईष्ट के चुनाव का दूसरा उपाय है।,योग्य गुरु से गुरु दीक्षा लेना और देवी -देवता या मंत्र का चुनाव उनके निर्देश के अनुसार करना ईष्ट के चुनाव का तीसरा और सर्वोत्कृष्ट उपाय है तंत्र का माध्यम ,,इसमें आप अँधेरे में बैठ जाए ,नाक की नोक पर भाव दृष्टि एकाग्र करते हुए अंगूठे को भृकुटी के मध्य आज्ञाचक्र पर तीन मिनट तक आँखे बंद करके रखे ,,दिमाग -मन बिलकुल शांत रखे ,तीन मिनट बाद वहा मानस पटल पर अंदर अँधेरा है ,कोई प्रकाश नहीं है ,कोई बिंदु प्रकाश नहीं है ,तो शिव जी या उनके चन्द्रमा की पूजा करे ,,अँधेरे का मतलब आपमें काली और भैरव के गुण बढे है और आपको शिव या उनके चन्द्रमा की आवश्यकता है ,यदि अन्य रंग का प्रकाश है ,तो उस प्रकाश के विपरीत देवी-देवता का चुनाव करे ,,यह प्रकाश या रंग यह व्यक्त करता है की सम्बंधित रंग या प्रकाश के ग्रह या देवी-देवता का गुण आपमें पहले से बढ़ है ,इसके विपरीत की आपको आवश्यकता है

सिद्धि -साधना

सिद्धि -साधना में रत व्यक्ति में बढ़ने वाली उर्जा को नियंत्रित करने की तकनीक की जानकारी होती है ,वह उस गुण को नियंत्रित कर सकता है ,किन्तु सामान्य लोग नहीं ,,अतः साधना में लगा व्यक्ति किसी भी ईष्ट को साध सकता है ,गुरु के मार्गदर्शन में ,,किन्तु सामान्यजन बढ़ी उर्जा नियंत्रित नहीं कर सकते ,और उनका पतन होने लगता है ,अतः यह लेख सामान्य लोगो के लिए है

प्राणायाम की प्रक्रिया

प्राणायाम की प्रक्रिया

प्राणायाम का अर्थ है श्वास की गति को कुछ काल के लिये रोक लेना । साधारण स्थिति में श्वासों की चाल दस प्रकार की होती है ---पहले श्वास का भीतर जाना , फिर रुकना , फिर बाहर निकलना ; फिर रुकना , फिर भीतर जाना , फिर बाहर निकलना इत्यादि । प्राणायाम में श्वास लेने का यह सामान्य क्रम टूट जाता है । श्वास (वायु के भीतर जाने की क्रिया ) और प्रश्वास (बाहर जाने की क्रिया ) दोनों ही गहरे और लम्बे होते हैं और श्वासों का विराम अर्थात् ‍ रुकना तो इतनी अधिक देर तक होता है कि उसके सामने सामान्य स्थिति में हम जितने काल तक रुकते है वह तो नहीं के समान और नगण्य ही है । योग की भाषा में श्वास खींचन को ‘पूरक ’ बाहर निकालने को ‘रेचक ’ और रोक रखने को ‘कुम्भक ’कहते हैं । प्राणायाम कई प्रकार के होते हैं और जितने प्रकार के प्राणायाम हैं , उन सबमें पूरक , रेचक और कुम्भक भी भिन्न -भिन्न प्रकार के होते हैं । पूरक नासिका से करने में हम दाहिने छिद्र का अथवा बायें का अथवा दोनों का ही उपयोग कर सकते हैं । रेचक दोनोम नासारन्धों से अथवा एक से ही करना चाहिये । कुम्भक पूरक के भी पीछे हो सकता है और रेचक के भी , अथवा दोनों के ही पीछे न हो तो भी कोई आपत्ति नहीं। पूरक , कुम्भक और रेचक के इन्हीं भेदों को लेकर प्राणायाम के अनेक प्रकार हो गये हैं ।

पूरक , कुम्भक और रेचक कितनी -कितनी देर तक होना चाहिये , इसका भी हिसाब रखा गया हैं । यह आवश्यक माना गया है कि जितनी देर तक पूरक किया जय , उससे चौगुना समय कुम्भक में लगाना चाहिये और दूना समय रेचक में अथवा दूसरा हिसाब यह है कि जितना समय पूरक में लगाया जाय उससे दूना कुम्भक में और उतरना ही रेचक में लगाया जाय । प्राणायाम की सामान्य प्रक्रिया का दिग्दर्शन कराकर अब हम प्राणायाम सम्बन्धी उन खास बातों पर विचार करेंगे जिनसे हम यह समझ सकेंगे कि प्राणायाम का हमारे शरीर पर कैसा प्रभाव पडता है ।

पूरक करते समय जब किं साँस अधिक -से -अधिक गहराई के साथ भीतर खींचे जाती है तथा कुम्भक के समय भी , जिसमें बहुधा साँस को भीतर रोकना होता है , आगे की पेट की नसों को सिकोडकर रखा जाता है । उन्हें कभी फुलाकर आगे की ओर नहीं बढाया जाता । रेचक भी जिसमें साँस को अधिक -से अधिक गहराई के साथ बाहर निकालना होता है , पेट और छाती को जोर से सिकोडना पडता है और उड्डीयान ----बन्ध के लिये पेट को भीतर की ओर खींचा जाता है । प्राणायाम के अभ्यास के लिये कोई -सा उपयुक्ति आसन चुन लिया जाता है , जिसमें सुखपूर्वक पालथी मारी जा सके और मेरुदण्ड सीधा रह सके ।

एक विशेष प्रकार का प्राणायाम होता है जिसे भस्त्रि का प्राणायाम करते हैं । उसके दो भाग होते हैं , जिनमें से दूसरे भाग कीं प्रक्रिया वही है जो ऊपर कही गयी है ।

पहले भाग में साँस को जल्दी -जल्दी बाहर निकालना होता है , यहाँ तक कि एक मिनट में २४० बार साँस बाहर आ जाते हैं । योग में एक श्वास की क्रिया होती है जिसे ‘कपालभाति ’ कहते हैं । भस्त्रिका के पहले भाग में ठीक वैसी ही क्रिया की जाती है ।

प्राणायाम का शरीर पर प्रभाव

सामान्य शरीरविज्ञान में मानवशरीर के अंदर काम करने वाले भिन्न -भिन्न अङुसमूह हैं । इन अङुसमूहों में प्रधान हैं - स्नायुजाल (Nervous system),ग्रन्थिसमूह (Glandular system),श्वासोपयोगी अङुसमूह (Pespiratory system) रक्तवाह , अङुसमूह (Digestive system) | इन सभी पर प्राणायाम का गहरा प्रभाव पडता हैं । मल को बाहर निकालने वाले अङो में हम देखते हैं कि आँते और गुर्दा तो पेट के अंदर हैं और फेफडे छाती के अन्दर । साधारण तौर पर साँस लेने में उदर की मांसपेशियाँ क्रमशः ऊपर और नीचे की ओर जाती हैं , जिससे आँतो और गुर्दे में भी हलचल और हलकी -हलकी मालिश होती रहती है । प्राणायाम में पूरक एवं रेचक तथा कुम्भक करते समय यह हलचल और मालिश और भी स्पष्टरुप से होने लगाती है । इससे यदि कहीं रक्त जमा हो गया हो तो इस हलचल के कारण उस पर जोर पडने से वह हट सकता है । यही नहीं , आँतो और गुर्दे के व्यापार को नियन्त्रण में रखने वाले स्नायु और मांसपेशियाँ भी सुदृढ हो जाती हैं । इस प्रकार आँतो और गुर्दे को प्राणायाम करते समय ही नहीं , बल्कि शेष समय में भी लाभ पहुँचता है । स्नायु और मांसपेशियाँ जो एक बार मजबूत हो जाती हैं , वे फिर चिरकाल तक मजबूत ही बनी रहती है और प्राणायाम से अधिक स्वस्थ हो जाने पर आँते और गुर्दे अपना कार्य और भी सफलता के साथ करने लगते हैं ।

यही हाल फेफडों का है । श्वास की क्रिया ठीकर तरह से चलती रहे , इसके लिये आवश्यकता है श्वासोपयोगी मांसपेशियों के सुदृढ होने की और फेफडों के लचकदार होने की । शारीरिक दृष्टि से प्राणायाम के द्वारा इन मांसपेशियों और फेफडों का संस्कार होता है और कार्बनडाई आक्साईड नामक दूषित गैस का भी भली भाँति निराकरण हो जाता है । इस प्रकार प्राणायाम आँतो , गुर्दे तथा फेफडों के लिये , हो शरीर से मल को निकाल बाहर करने के तीन प्रधान अङु हैं , बडी मूल्यवान कसरत है ।

आहार का परिपाक करने वाले और रस बनाने वाले अङों पर भी प्राणायाम का अच्छा असर पडता है । अन्न -जल के परिपाक में आमाशय , उसके पृष्ठभाग में स्थित Pancreasनामक ग्रन्थि और यकृत मुख्य रुप से कार्य करते हैं और प्राणायाम में इन सबकी अग्रेजी में Diaphragm कहते हैं और पेट की मांसपेशियाँ , ये दोनों ही बारी -बारी से खूब सिकुडते हैं और फिर ढीले पड जात हैं , जिससे उपर्युक्त पाकोपयोगी अङो की एक प्रकार से मालिश हो जाती है । जिन्हें अग्निमान्द्य और बध्दकोष्ठता की शिकायत रहती है , उनमें से अधिक लोगों के जिगर में सदा ही रक्त जमा रहता है और फलतः उसकी क्रिया दोषयुक्त होती है । इस रक्तसंचय को हटाने के लिये प्राणायाम एक उत्तम साधन है ।

किसी भी मनुष्य के स्वास्थ्य के लिये यह अत्यन्त आवश्यक है कि उसकी नाडियों में होने वाले रक्त को ऑक्सिजन प्रचुर मात्रा में मिलता रहे । योगशास्त्र में बतायी हुई पद्धति के अनुसार प्राणायाम करने से रक्त को जितना अधिक ऑक्सिजन मिल सकता है , उतना अन्य किसी व्यायाम से नहीं मिल सकता । इसका कारण यह नहीं कि प्राणायाम करते समय मनुष्य बहुत -सा ऑक्सिजन पचा लेता हैं , बल्कि उसके श्वासोपयोगी अङसमूह का अच्छा व्यायाम हो जाता है ।

जो लोग अपने श्वास की क्रिया को ठीक करने के लिये किसी प्रकार का अभ्यास नहीं करते , वे अपने फेफडों के कुछ अंशो से ही साँसे लेते हैं , शेष अंश निकम्मे रहते हैं , इस प्रकार निकम्मे रहने वाले अंश बहुधा फेफडों के अग्रभाग होते हैं । इन अग्रभागों में ही जो निकम्मे रहते है और जिनमें वायु का संचार अच्छी तरह से नहीं होता , राजयक्ष्मा के भयङकर कीटाणु बहुधा आश्रय पाकर बढ जाते हैं । यदि प्राणायाम के द्वारा फेफडों के प्रत्येक अंश से काम लिया जाने लगे और उनका प्रत्येक छिद्र दिन में कई बार शुद्ध हवा से धुल जाया करे तो फिर इन कीटाणुओं का आक्रमण असम्भव हो जायगा और श्वास सम्बन्धी इन भयंकर रोगों से बचा जा सकता हैं ।

प्राणायाम के कारण पाकोपयोगी , श्वालोपयोगी एवं मल को बाहर निकालने वाले अङों को क्रिया ठीक होने से रक्त अच्छा बना रहेगा । यही रक्त विभक्त होकर शरीर के भिन्न -भिन्न अङों में पहुँच जायगा । यह कार्य रक्तवाहक अङों का खास कर ह्रदय का हैं । रक्तसंचार से सम्बन्ध रखने वाला प्रधान अङु ह्रदय है और प्राणायाम के द्वारा उसके अधिक स्वस्थ हो जाने से समस्त रक्तवाहक अङु अच्छी तरह से काम करने लगते हैं ।

परन्तु बात यहीं समाप्त नहीं हो जाती । भस्त्रिका प्राणायाम में , खास कर उस हिस्से में जो कपालभाति से मिलता -जुलता है , वायवीय स्पन्दन प्रारम्भ होकर मानव -शरीर के प्रायः प्रत्येक सूक्ष्म -से -सूक्ष्म अङु को , यहाँ तक कि नाडियों एवं सूक्ष्म शिराओं तक को हिला देते हैं । इस प्रकार प्राणायाम से सारे रक्तवाहक अङुसमूह की कसरत एवं मालिश हो जाती है और वह ठीक तरह से काम करने के योग्य बन जागा है ।
रक्त की उत्तमता और उसके समस्त स्नायुओं और ग्रन्थियों में उचित मात्रा में विभक्त होने पर ही इनकी स्वस्थता निर्भर है । प्राणायाम में विशेष कर भस्त्रिका प्राणायाम में रक्त की गति बहुत तेज हो जाती है और रक्त भी उत्तम हो जाता है । इस प्रकार प्राणायाम से Enddocerine ग्रन्थिसमूह को भी उत्तम और पहले की अपेक्षा प्रचुर रक्त मिलने लगता है , जिससे वे पहले की अपेक्षा अधिक स्वस्थ हो जाती हैं । इसी रीति से हम मस्तिष्क , मेरुदण्ड और इनकी नाडियों तथा अन्य सम्बन्धित नाडियो को स्वस्थ बना सकते हैं ।

प्राणायाम का मस्तिष्क पर प्रभाव

सभी शरीरविज्ञानविशारदों का इस विषय में एक मत है कि साँस लेते समय मस्तिष्क में से दूषित रक्त प्रवाहिता होता है और शुद्ध रक्त उसमें संचरित होता है । यदि साँस गहरी हो तो दूषित रक्त एक साथ बह निकलता है और ह्रदय से जो शुद्ध रक्त वहाँ आता है वह और भी सुन्दर आने लगता है । प्राणायाम की यह विधि है कि उसमें साँस गहरे -से गहरा लिया जाय , इसका परिणाम यह होता है कि मस्तिष्क से सारा दूषित रक्त बह जाता है और ह्रदय का शुद्ध रक्त उसे अधिक मात्रा में मिलता हैं । योग उड्डीयान -बन्ध को हमारे सामने प्रस्तुत कर इस स्थिति को और भी स्पष्ट कर देने की चेष्टा करता है । इस उड्डीयानबन्ध से हमें इतना अधिक शुद्ध रक्त मिलता है , जितना किसी श्वास सम्बन्धी व्यायाम से हमें नहीं मिल सकता । प्राणायाम से जो हमें तुरन्त बल और नवीनता प्राप्त होती है उसका यही वैज्ञानिक कारण है ।

प्राणायाम का मेरुदण्ड पर प्रभाव

मेरुदण्ड एवं उससे सम्बन्धित स्नायुओं के सम्बन्ध में हम देखते हैं कि इन अङों के चारों ओर रक्त की गति साधारणतया मन्द होती है । प्राणायाम से इन अङों में रक्त की गति बढ जाती है और इस प्रकार इन अङों को स्वस्थ रखने में प्राणायाम सहायक होता है ।

योग में कुम्भक करते समय मूल , उड्डीयान और जालन्धर -तीन प्रकार के बन्ध करने का उपदेश दिया गया है । इन बन्धों का एक काल में अभ्यास करने से पृष्ठवंश का , जिसके अंदर मेरुदण्ड स्थित है तथा तत्सम्बन्धित स्नायुओं का उत्तम रीति से व्यायाम हो जाता है । इन बन्धों के करने से पृष्ठवंश को यथास्थान रखने वाली मांसपेशियाँ , जिनमें तत्सबन्धित स्नायु भी रहतें हैं , क्रमशः फैलती हैं और फिर सिमट जाती हैं , जिससे इन पेशियाँ तथा मेरुदण्ड एवं तत्सम्बन्धित स्नायुओं में रक्त की गति बढ जाती है । बन्ध यदि न किये जायँ तो भी प्राणायाम की सामान्य प्रक्रिया , ही ऐसी है कि उससे पृष्ठवंश पर ऊपर की ओर हल्का -सा खिंचाव पडता है , जिससे मेरुदण्ड तथा तत्सम्बन्धित स्नायुओं को स्वस्थ रखने में सहायत मिलती है ।

स्नायुजाल के स्वास्थ्य पर अच्छा प्रभाव डालने के लिये तो सबसे उत्तम प्राणायाम भस्त्रिका है । इस प्राणायाम में श्वास की गति होने से शरीर के प्रत्येक सूक्ष्म -से -सूक्ष्म अङु की मालिश हो जाती है और इसका स्नायुजाल पर बहुत अच्छा प्रभाव पडता है ।

निष्कर्ष रुप में कहा जा सकता है कि प्राणायाम हमारे शरीर को स्वस्थ रखने के लिये सर्वोत्तम व्यायाम है । इसीलिये भारत के प्राचीन योगाचार्य प्राणायाम को शरीर की प्रत्येक आभ्यन्तर क्रिया को स्वस्थ रखने का एकमात्र साधन मानते थे । उनमें से कुछ तो प्राणायाम को शरीर का स्वाच्छ ठीक रखने में इतना सहायक मानते हैं कि वे इसके लिये अन्य किसी साधन की आवश्यकता ही नहीं होता , अपितु इस शरीरयन्त्र को जीवन देने वाले प्रत्येक व्यापार पर अधिकार हो जाता है ।

श्वाससम्बन्धी व्यायामों से श्वासोपयोगी अङुसमूह को तो लाभ होता ही है , किंतु उनका असली महत्त्व तो इस बात को लेकर है कि उनसे अन्य अङुसमूहों को भी , खासकर स्नायुजाल को विशेष लाभ पहुँचता है ।

श्रीचक्र साधना

श्रीचक्र साधना
हे शैलजानाथ ! अब श्री देवता के चक्र को सुनिए । पूर्व से पश्चिम की ओर ६ रेखा खींचे । फिर उत्तर से दक्षिणान्त दश रेखा खींचे । पाँच गेह में पूरक अङ्क लिखे । सबके नीचे हारक अङ्क लिखे ॥४२ - ४३॥

उसके मध्य में देवताग्रह से संयुक्त अक्ष की रचना करे । मध्य गृह में सप्तर्षियुक्त पूरक अङ्क लिखे ॥४४॥

उसके दक्षिण द्वादश , उसके भी दक्ष ( रस ) ६ , उसके दक्ष १८ , उसके भी दक्ष भाग में १६ लिखे - ऐसा कहा गया है ॥४५॥

उसके बाद पूरक अङ्क लिखें , फिर द्क्ष भाग से इन्द्रादि अङ्क लिख्रें । इन्द्र के गृह में विधि विद्या का फल देने वाला शतक लिखे । विद्वान् साधक धर्मगृह में शून्य सात तथा दो लिखे । हे नाथ ! इसके बाद अनन्त मन्दिर में शून्य , आठ तथा ( वसु ) ८ संख्या लिखे ॥४६ - ४७॥

इसके बाद काली गृह में शून्य , ( वेद ) ४ तथा वामादि अङ्क लिखे धूमावती के मन्दिर में शून्य तथा ख में ( निशापति ) १ लिखे । इन्द्रादि दक्षभाग से लिखे , अङ्क चन्द्राधि देवता , शून्य अष्टचन्द्र से युक्त कर सर्वत्र देवता लिखे ॥४८ - ४९॥

फिर शून्य , अनल ३ , युग ४ तथा अयुग से युक्त कर दोनों अश्विनीकुमारों को लिखे । उसके बाद सहस्त्रार्क समन्वित पूर्वगृह लिखे । तारा के मन्दिरा में रहने वाला अङ्क शून्य वेद ४ है । उसी प्रकार बगलामुखी का गेह शून्य , अष्ट तथा चन्द्र १ से संयुक्त लिखे । इसके बाद उस चन्द्र गृह के नीचे वायु का मनोरम गृह है जो रन्ध० , वेद ४ संख्या से संयुक्त है तथा सभी प्रकार की सिद्धियों को देने वाला है ॥५० - ५२॥

राहु का गृह महापाप संयुक्त है वह शून्य , शून्य तथा मुनि ७ प्रिय है , उसके पश्चात् ‍ एक ही स्थान पर ख १ शून्य युगल अङ्क से युक्त ह्स्त लिखे । षोडशी मन्दिर शून्य , अष्ट तथा चन्द्र १ से समन्वित लिखे । मातङ्गी मन्दिर शून्य , रुद्र ११ तथा चन्द्र १ समन्वित लिखे ॥५३ - ५४॥

वायु के नीचे वरुण का गृह है जो सात तथा शशि २ प्रिय है तरुणीगृह को शून्य तथा अष्ट संख्या से समन्वित लिखना चाहिए । बुध गेह में रहने वाले अङ्क शून्य , चन्द्र तथा युग ४ संख्यायें हैं इसी प्रकार भुवनेशी मन्दिर का अङ्क शून्य , आठ तथा शशि १ संख्या वाला है ॥५५ - ५६॥

वरुण के नीचे कुबेर का गृह षट् ‍ तथा दो संख्या वाला है । आनन्दभैरवी का गृह दश संख्या वाला कहा गया है । धरणी गृह में शून्य युग्म तथा इन्दु १ संयुक्त लिखें । भैरवी का गृह शून्य युगल तथा चन्द्र संख्या वाया है ॥५७ - ५८॥

शशि गृह शून्य ऋषि ७ तथा चन्द्रमण्डल १ से संयुक्त है । कुबेर के नीचे श्री चक्र में रहने वाले अङ्क सर्वसमृद्धि प्रदान करने वाले हैं । ईश्वर सदाशिव के गृह में रहने वाले अङ्क सप्त , शून्य तथा युगात्मक ४ हैं । तिरस्करिणी का गृह एक हजार संख्या से समन्वित है ॥५९ - ६०॥

इसके पश्चात् किंकिणी का मन्दिर ८ आठ तथा चन्द्र संख्या समन्वित है , इसके पश्चात् छिन्नमस्ता का गृह शून्य , अष्ट तथा चन्द्रमण्डलात्मक १ है । इसके पश्चात् ‍ वागीश्वरी का गृह सप्तम तथा चन्द्रमण्डल १ युक्त है , यह गृह महाफल देने वाला है , जिसकी स्वयं धर्म रक्षा करते हैं ॥६१ - ६२॥

इसके बाद ईश्वर सदाशिव के गृह के नीचे बटुक का गृह है । इनका स्वयं का गृह शून्य , आठ तथा आद्य १ अङ्क समन्वित है जो धर्म , अर्थ , काम तथा मोक्ष देने वाला है । इसके पश्चात् ‍ डाकिनी का गृह है जो ख शून्य तथा मुनि ७ संख्या से संयुक्त है । यह गृह साधक के समस्त सौख्य को क्षण मात्र में विनष्ट करने वाला है - इसमे संशय नहीं ॥६३ - ६४॥

अपने गृह में अपना - अपना मन्त्र फल देने वाला है - ऐसा कहा गया है । इसके बाद भीमा देवी का गृह है जो ख शून्य , सप्त तथा चन्द्रमण्डल से संयुक्त है । अन्य गृह सभी स्थानों पर भय प्रदान करते हैं । इसलिए उन्हें वर्जित कर देना चाहिए । इसके बाद उत्तम , श्रेष्ठ , विद्वान् शेष दो गृह में ल और क्ष इन दो वर्णों को लिखे ॥६५ - ६६॥

धीर साधक इन्द्रगेह ( द्र० ४ . ४६ ) से प्रारम्भ कर वकार से लेकर क वर्ग पर्यन्त वर्ण लिखे । फिर श , ष , स , ह , क्ष - इस प्रकार क्षकारान्त वर्ण लिखे । फिर साधक गणना करे ॥६७॥

ऊर्ध्वदेश में पूरक अङ्क लिखे , नीचे हारकाङक लिखे । इसके बाद , हे महेश्वर ! यहाँ आपने नाम का अक्षर हो विद्वान ‍ उस कोष्ठ का अङ्क लेकर पूजा करे । फिर उसके ऊपर वाले गृह के अङ्क से भाग देवे । यदि देवता का अङ्क बडा हो तो वह अङ्क शुभ देने वाला होता है । अल्पाङ्क भी शुभ देने वाला कहा गया है जो साधक के लिए सुखावह है ॥६८ - ७०॥

एकाक्षर में महान् ‍ सुख की प्राप्ति होती है । उसमें भी वर्णों की गणना करनी चाहिए । हे विभो ! यदि धीराङ्क ( अधोङ्क ) तथा देवताङ्क शून्य आवे तो शुभ नहीं होता । वह सर्वदा अशुभ देने में समर्थ होता है । एक में धन की प्राप्ति , द्वितीय में राजवल्लभ , तृतीय में जप से सिद्धि , किन्तु चतुर्थ में निश्चित रुप से मरण कहा गया है । पञ्चम में व्यक्ति की कीर्ति , छठवें में उत्कट दुःख प्राप्त होता है ॥७१ - ७३॥

शैवों के लिए तथा शाक्ति के लिए इतने ही वर्णों के अङ्क के ग्रहण का विधान है । वैष्णवों के लिए पञ्चम अङ्क निषिद्ध है । जिन - जिन देवताओं की हिंसा चित्त में स्थित हो , उन - उन देवताओं के मन्त्र ग्रहण से साधक आठों ऐश्वर्यों से युक्त हो जाता है । जो लोग जिस देवता के अधीन होते हैं वे उन देवताओं के गृह के अङ्क को लेते हैं । इसलिए ऊपर के अङ्क से पूर्ण कर नीचे के अङ्क से उसका हरण ( भाग ) करे ॥७४ - ७६॥

ऋणधनिचक्र --- हे सदाशिव ! अब ऋणी तथा धनी का चक्र तत्त्वतः वर्णन करती हूँ । उस कोष्ठ के दर्शन मात्रा से पूर्व जन्म के ऋणी तथा धनी का ज्ञान हो जाता है । अनेक प्रकार के अङ्कों में मन्त्र देवता का ज्ञान कर साधक सिद्धियों का ईश्वर बन जाता है । अपनी सेवा के योग्य महाविद्या के मन्त्रों को ग्रहण कर साधक मुक्ति प्राप्त कर लेता है । कोष्ठ से शुद्ध मन्त्रों का जो द्विजोत्तम ग्रहण करते हैं उनके समस्त दुःख दूर हो जाते हैं , यह हमारी बलवत्तर आज्ञा है ॥७७ - ७९॥

हे रुद्र ! हे भैरव ! कोष्ठ से शुद्ध किया गया मन्त्र ही फल देने वाला है । सद् ‌ गुरु के प्रिय दर्शन से प्राप्त हुये महामन्त्र का भी त्याग नहीं करना चाहिए । उस विषय में कोष्ठ का विचार न कर अपने विचार को ही मानना चाहिए । यदि महाविद्याओं के महामन्त्र में विचार पूर्वक ( परीक्षित ) मन्त्र ग्रहण करने से करोड़ों गुना पुण्य का लाभ भी होता है तो भी सदगुरु का मन्त्र लेना चाहिए ॥८० - ८१॥

( सदगुरु से प्राप्त मन्त्र का ) यदि विचार न भी किया जाय तो कामसुन्दरी ललिता महाविद्या जैसा उसका फल कहा गया है । उतना फल तो वहा देती ही हैं । ( इस चक्र में ) मात्र ११ कोष्ठक हैं , जिसे स्वयं महादेव ने परिपूर्ण किया है ॥८२॥

तत्त्ववेत्ता उन कोष्ठों में अकार से सारम्भ कर हकार पर्यन्त वर्ण लिखे । प्रथम पाँच कोष्ठों में हस्व दीर्घ क्रम से साधक विचारपूर्वक दो दो वर्णों को लिखे । फिर सुधी साधक शेष कोष्ठों में क्रमपूर्वक एक एक वर्ण लिखे ॥८३ - ८४॥

अ से लेकर म पर्यन्त दो वर्णों के अवधि में क्रमशः अङ्कानुसार वर्ण लिखे । बुद्धिमान् ‍ प्रथम मन्दिर में छठवाँ वर्ण लिखे । द्वितीय में भी छठें चिन्ह को लिखे तृतीय गृह में तथा चतुर्थ गृह में गगनाङ्क ( ह ) लिखना चाहिए । पञ्चम में तीन चक्र लिखे । षष्ठ गृह में चतुर्थ वर्ण , सप्तम में भी चतुर्थ वर्ण , अष्टम में गगनाड्क ( ह ) तथा नवम में दशम वर्ण लिखे ॥८५ - ८७॥

शेष मन्दिर में तीसरा वर्ण लिखे । हे नाथ ! ये साध्य मन्त्र के वर्ण हैं जिन्हें मैने आप से निश्चित रूप से कहा है ॥८८॥

अब संपूर्ण प्रयोजनों के निरूपण करने वाले साधक के अक्षरों को कहती हूँ । प्रथम गृह में द्वितीय और द्वितीय में तृतीय वर्ण लिखे । तृतीय गृह में पाँचवाँ , चौथे तथा पाँचवे गृह में गगन ( ह ) लिखे । षष्ठ में युगल वर्ण , सप्तम में चन्द्रमण्डल लिखे । अष्टम गृह में गगन ( ह ) वर्ण , नवम में चतुर्थ वर्ण , दशपे गृह में चौथा वर्ण , एकादश में चन्द्र वर्ण लिखे ॥८९ - ९१॥

वर्ण मण्डल के मध्य में रहने वाले इतने ही साधक के वर्ण हैं । हे महादेव ! स्वर व्यञ्जन को अलग अलग कर साध्यवर्णों को एकत्रित करे , यह प्रक्रिया समस्ता वर्णों के लिए जोड़कर आठ संख्या से भाग दे । जिस मन्त्र में साधक वर्णों से कम शेष बचे , उस शुभ मन्त्र को भी कदापि न ग्रहण करे । इसी प्रकार साधक के वर्णों के स्वरों तथा व्यञ्जनों को अलग - अलग कर लेवे ॥९२ - ९४॥

फिर पृथक् पृथक् संस्थित उन वर्णों को द्वितीयादि अंक से भाग दे । यदि मन्त्र में साधक की अपेक्षा अधिक अङ्क आवे तो सुधी साधक उस मन्त्र का जप करे । सम होने पर भी मन्त्र का जप किया जा सकता है । किन्तु ऋण की अधिकता होने पर कदापि उस मन्त्र का जप न करे ॥९५ - ९६॥

यदि शेष शून्य़ बचे तो भी उस मन्त्र का जप कदापि न करे । क्योंकि शून्य मृत्यु का सूचक है । द्वितीयादि अङ्क समुदाय वैष्णवों के लिए सुखदायी कहे गये हैं । यतः द्वितीयादि अङ्क जाल वैष्णवों के लिए सुखदायी हैं , अतः द्वितीयादि अङ्कजाल भी उसी प्रकार का कहा गया है ॥९७ - ९८॥

हे नाथ ! इन्द्रादि अङ्क सूर्य - मन्त्र तथा शाक्ति - मन्त्र में शुभप्रद हैं उसी प्रकार दिक् ‍ १० संख्या वाले अङ्क साधक के लिए शुभप्रद हैं । हे सदाशिव ! और सब तो पूर्ववत् ‍ है केवल उन अङ्कों को प्रयत्नपूर्वक सुनिए । विभिन्न अङ्कों से युक्त ऊपर से नीचे तक क्रमशः साध्य के अङ्कों को तथा साधक के अङ्कों को एक में मिला देवे और उसे ९ से पूर्ण करे । फिर जितनी गृह की संख्या हो उसे ८ से गुणा करे । फिर स्पष्टरुपा से जो शेष बचे उससे फल विचार करे ॥९९ - १०१॥

एकादश गृह में रहने वाले उन अङ्कों को यहाँ कहती हूँ - ये अंक इन्द्र तारा २७ . स्वर्ग , रवि १२ , तिथि २७ , षड् ६ , वेद ४ , दहन ३ , अष्टवसु ८ तथा नवाङ्क ९ में स्थित वर्ण का गुणा साध्य वर्ण से करे । नाम के आदि अक्षर से लेकर जितने मन्त्र के अक्षर हों उन संख्याओं को तीन भागों में बाँट देवे । फिर सात का भाग देवे । यदि अधिक शेष हो तो ऋण , यदि कम शेष हो तो धन कहा जाता है ॥ १०२ - १०५॥

( १ ) अथवा एक दूसरा भी प्रकार है जिससे परीक्षा कर मन्त्र का आश्रय ग्रहण करे नाम के आदि अक्षर से आरम्भ कर जितना भी साधक का वर्ण हो उसकी गणना करे । फिर जितनी संख्या हो , उसमें सात का गुणा करे । फिर वाम ( उलट कर ) संख्या से भाग देवे । किन्तु यह गणना श्री विद्या से इतर महाविद्याओं वाले मन्त्र में करने का विधान है ॥१०६ - १०७॥

( २ ) अथवा परीक्षा का एक और भी प्रकार है । साधक के सभी अक्षरों के स्वर और व्यञ्जनों को अलग अलग कर उसकी गणना करे । फिर साधक स्वयं उसका दुगुना करे । इस प्रकार साध्य के स्वर एवं व्यञ्जन अक्षरों को अलग अलग जोड़कर आठ का भाग देवे , फिर उसके संहार - विग्रह ( = फल ) को सुनिए ॥१०८ - १०९॥

इसमें पूर्वाचार के क्रम से ही सम्यक् शुभाशुभ फल जानना चाहिए इसके केवल विचार मात्र से ही सर्वार्थ साधिका सिद्धि प्राप्त होती है । साधक ने पूर्व जन्म में जिस देवता की आराधना की हैं उसी देवता को वह प्राप्त करता है ॥११० - १११॥

जानते हैं कैसा फूल शिव को अर्पित करें -

जानते हैं कैसा फूल शिव को अर्पित करें -किस कामना के लिए...............
- जूही के फूल को अर्पित करने से अपार अन्न-धन की कमी नहीं होती।
- अगस्त्य के फूल से शिव पूजा करने पर पद, सम्मान मिलता है।
- शिव पूजा में कनेर के फूलों के अर्पण से वस्त्र-आभूषण की इच्छा पूरी होती है।
- लंबी आयु के लिए दुर्वाओं से शिव पूजन करें।
- सुख-शांति और मोक्ष के लिए महादेव की तुलसी के पत्तों या सफेद कमल के फूलों से पूजा करें।
- वाहन सुख के लिए चमेली का फूल।
- दौलतमंद बनने के लिए कमल का फूल, शंखपुष्पी या बिल्वपत्र।
- विवाह में समस्या दूर करने के लिए बेला के फूल। इससे योग्य वर-वधू मिलते हैं।
- पुत्र प्राप्ति के लिए धतुरे का लाल फूल वाला धतूरा शिव को चढ़ाएं। यह न मिलने पर सामान्य धतूरा ही चढ़ाएं।
- मानसिक तनाव दूर करने के लिए शिव को शेफालिका के फूल चढ़ाएं।
-शिव को कनेर, और कमल के अलावा लाल रंग के फूल प्रिय नहीं हैं। सफेद रंग के फूलों से शिव जल्दी प्रसन्न होते हैं। कारण शिव कल्याण के देवता हैं। सफेद शुभ्रता का प्रतीक रंग है।शिव को केतकी और केवड़े के फूल चढ़ाने का निषेध किया गया है।

यह स्तोत्र शत्रुनाश एव परविद्या छेदन करने वाला है।

यह स्तोत्र शत्रुनाश एव परविद्या छेदन करने वाला एवं रक्षा कार्य हेतु प्रभावी है ।

साधारण साधकों को कुछ समय आवेश व आर्थिक दबाव रहता है, अतः पूजा उपरान्त नमस्तस्यादि शांति स्तोत्र पढ़ने चाहिये ।

विनियोगः- ॐ अस्य श्रीपीताम्बरा बगलामुखी खड्गमाला मन्त्रस्य नारायण ऋषिः, त्रिष्टुप् छन्दः, बगलामुखी देवता, ह्लीं बीजं, स्वाहा शक्तिः, ॐ कीलकं, ममाभीष्टसिद्धयर्थे सर्वशत्रु-क्षयार्थे जपे विनियोगः ।
हृदयादि-न्यासः-नारायण ऋषये नमः शिरसि, त्रिष्टुप् छन्दसे नमः मुखे, बगलामुखी देवतायै नमः हृदि, ह्लीं बीजाय नमः गुह्ये, स्वाहा शक्तये नमः पादयो, ॐ कीलकाय नमः नाभौ, ममाभीष्टसिद्धयर्थे सर्वशत्रु-क्षयार्थे जपे विनियोगाय नमः सर्वांगे ।
षडङ्ग-न्यास - कर-न्यास – अंग-न्यास -
ॐ ह्लीं अंगुष्ठाभ्यां नमः हृदयाय नमः
बगलामुखी तर्जनीभ्यां नमः शिरसे स्वाहा
सर्वदुष्टानां मध्यमाभ्यां नमः शिखायै वषट्
वाचं मुखं पद स्तम्भय अनामिकाभ्यां नमः कवचाय हुम्
जिह्वां कीलय कनिष्ठिकाभ्यां नमः नेत्र-त्रयाय वौषट्
बुद्धिं विनाशय ह्लीं ॐ स्वाहा करतल-कर-पृष्ठाभ्यां नमः अस्त्राय फट्

ध्यानः-
हाथ में पीले फूल, पीले अक्षत और जल लेकर ‘ध्यान’ करे -

मध्ये सुधाब्धि-मणि-मण्डप-रत्न-वेद्यां, सिंहासनोपरि-गतां परि-पीत-वर्णाम् ।
पीताम्बराभरण-माल्य-विभूषितांगीं, देवीं स्मरामि धृत-मुद्-गर-वैरि-जिह्वाम् ।।
जिह्वाग्रमादाय करेण देवीं, वामेन शत्रून् परि-पीडयन्तीम् ।
गदाभिघातेन च दक्षिणेन, पीताम्बराढ्यां द्विभुजां नमामि ।।

मानस-पूजनः- इस प्रकार ध्यान करके भगवती पीताम्बरा बगलामुखी का मानस पूजन करें -
ॐ लं पृथ्वी-तत्त्वात्मकं गन्धं श्रीबगलामुखी-श्रीपादुकाभ्यां नमः अनुकल्पयामि (अधोमुख-कनिष्ठांगुष्ठ-मुद्रा) । ॐ हं आकाश-तत्त्वात्मकं पुष्पं श्रीबगलामुखी-श्रीपादुकाभ्यां नमः अनुकल्पयामि (अधोमुख-तर्जनी-अंगुष्ठ-मुद्रा) । ॐ यं वायु-तत्त्वात्मकं धूपं श्रीबगलामुखी-श्रीपादुकाभ्यां नमः अनुकल्पयामि (ऊर्ध्व-मुख-तर्जनी-अंगुष्ठ-मुद्रा) । ॐ रं वह्नयात्मकं दीपं श्रीबगलामुखी-श्रीपादुकाभ्यां नमः अनुकल्पयामि । (ऊर्ध्व-मुख-मध्यमा-अंगुष्ठ-मुद्रा) । ॐ वं जल-तत्त्वात्मकं नैवेद्यं श्रीबगलामुखी-श्रीपादुकाभ्यां नमः अनुकल्पयामि (ऊर्ध्व-मुख-अनामिका-अंगुष्ठ-मुद्रा) । ॐ शं सर्व-तत्त्वात्मकं ताम्बूलं श्रीबगलामुखी-श्रीपादुकाभ्यां नमः अनुकल्पयामि (ऊर्ध्व-मुख-सर्वांगुलि-मुद्रा) ।

खड्ग-माला-मन्त्रः-
ॐ ह्लीं सर्वनिन्दकानां सर्वदुष्टानां वाचं मुखं स्तम्भय-स्तम्भय बुद्धिं विनाशय-विनाशय अपरबुद्धिं कुरु-कुरु अपस्मारं कुरु-कुरु आत्मविरोधिनां शिरो ललाट मुख नेत्र कर्ण नासिका दन्तोष्ठ जिह्वा तालु-कण्ठ बाहूदर कुक्षि नाभि पार्श्वद्वय गुह्य गुदाण्ड त्रिक जानुपाद सर्वांगेषु पादादिकेश-पर्यन्तं केशादिपाद-पर्यन्तं स्तम्भय-स्तम्भय मारय-मारय परमन्त्र-परयन्त्र-परतन्त्राणि छेदय-छेदय आत्म-मन्त्र-यन्त्र-तन्त्राणि रक्ष-रक्ष, सर्व-ग्रहान् निवारय-निवारय सर्वम् अविधिं विनाशय-विनाशय दुःखं हन-हन दारिद्रयं निवारय निवारय, सर्व-मन्त्र-स्वरुपिणि सर्व-शल्य-योग-स्वरुपिणि दुष्ट-ग्रह-चण्ड-ग्रह भूतग्रहाऽऽकाशग्रह चौर-ग्रह पाषाण-ग्रह चाण्डाल-ग्रह यक्ष-गन्धर्व-किंनर-ग्रह ब्रह्म-राक्षस-ग्रह भूत-प्रेतपिशाचादीनां शाकिनी डाकिनी ग्रहाणां पूर्वदिशं बन्धय-बन्धय, वाराहि बगलामुखी मां रक्ष-रक्ष दक्षिणदिशं बन्धय-बन्धय, किरातवाराहि मां रक्ष-रक्ष पश्चिमदिशं बन्धय-बन्धय, स्वप्नवाराहि मां रक्ष-रक्ष उत्तरदिशं बन्धय-बन्धय, धूम्रवाराहि मां रक्ष-रक्ष सर्वदिशो बन्धय-बन्धय, कुक्कुटवाराहि मां रक्ष-रक्ष अधरदिशं बन्धय-बन्धय, परमेश्वरि मां रक्ष-रक्ष सर्वरोगान् विनाशय-विनाशय, सर्व-शत्रु-पलायनाय सर्व-शत्रु-कुलं मूलतो नाशय-नाशय, शत्रूणां राज्यवश्यं स्त्रीवश्यं जनवश्यं दह-दह पच-पच सकल-लोक-स्तम्भिनि शत्रून् स्तम्भय-स्तम्भय स्तम्भनमोहनाऽऽकर्षणाय सर्व-रिपूणाम् उच्चाटनं कुरु-कुरु ॐ ह्लीं क्लीं ऐं वाक्-प्रदानाय क्लीं जगत्त्रयवशीकरणाय सौः सर्वमनः क्षोभणाय श्रीं महा-सम्पत्-प्रदानाय ग्लौं सकल-भूमण्डलाधिपत्य-प्रदानाय दां चिरंजीवने । ह्रां ह्रीं ह्रूं क्लां क्लीं क्लूं सौः ॐ ह्लीं बगलामुखि सर्वदुष्टानां वाचं मुखं पदं स्तम्भय जिह्वां कीलय बुद्धिं विनाशय राजस्तम्भिनि क्रों क्रों छ्रीं छ्रीं सर्वजन संमोहिनि सभास्तंभिनि स्त्रां स्त्रीं सर्व-मुख-रञ्जिनि मुखं बन्धय-बन्धय ज्वल-ज्वल हंस-हंस राजहंस प्रतिलोम इहलोक परलोक परद्वार राजद्वार क्लीं क्लूं घ्रीं रुं क्रों क्लीं खाणि खाणि , जिह्वां बन्धयामि सकलजन सर्वेन्द्रियाणि बन्धयामि नागाश्व मृग सर्प विहंगम वृश्चिकादि विषं निर्विषं कुरु-कुरु शैलकानन महीं मर्दय मर्दय शत्रूनोत्पाटयोत्पाटय पात्रं पूरय-पूरय महोग्रभूतजातं बन्धयामि बन्धयामि अतीतानागतं सत्यं कथय-कथय लक्ष्मीं प्रददामि-प्रददामि त्वम् इह आगच्छ आगच्छ अत्रैव निवासं कुरु-कुरु ॐ ह्लीं बगले परमेश्वरि हुं फट् स्वाहा ।

विशेषः- मूलमन्त्रवता कुर्याद् विद्यां न दर्शयेत् क्वचित् ।
विपत्तौ स्वप्नकाले च विद्यां स्तम्भिनीं दर्शयेत् ।
गोपनीयं गोपनीयं गोपनीयं प्रयत्नतः ।
प्रकाशनात् सिद्धहानिः स्याद् वश्यं मरणं भवेत् ।
दद्यात् शानताय सत्याय कौलाचारपरायणः ।
दुर्गाभक्ताय शैवाय मृत्युञ्जयरताय च ।
तस्मै दद्याद् इमं खड्गं स शिवो नात्र संशयः ।
अशाक्ताय च नो दद्याद् दीक्षाहीनाय वै तथा ।
न दर्शयेद् इमं खड्गम् इत्याज्ञा शंकरस्य च ।।
।। श्रीविष्णुयामले बगलाखड्गमालामन्त्रः ।।

कामयाबी के लिए करें गुरु पूजा

कामयाबी के लिए करें गुरु पूजा 
गुरुवार का दिन बृहस्पति या गुरु की उपासना को समर्पित है। बृहस्पति देवगुरु माने जाते हैं। गुरु शुभ ग्रह माना जाता है। यह व्यक्ति के जीवन में विद्या, ज्ञान, संतान सुख को भी नियत करता है। मीन और धनु राशि के स्वामी गुरु है। गुरु मकर राशि में बुरे फल देता है। इसके विपरीत कर्क राशि में होने पर यह शुभ प्रभाव देते हैं। 
स्त्री और पुरुष के खुशहाल दाम्पत्य में गुरु की भूमिका अहम होती है। गुरु पुरुष तत्व का कारक है। इसलिए पुरुष के साथ ही खासतौर पर स्त्री के विवाह आ रही रुकावटों को गुरु की प्रसन्नता से दूर करने के लिए गुरुवार का व्रत श्रेष्ठ माना जाता है। 
ज्योतिष शास्त्रों के अनुसार कुण्डली में गुरु ग्रह के शुभ प्रभाव से व्यक्ति सरल, शांत, धार्मिक, आध्यात्मिक और खुबसूरत व्यक्तित्व का होता है। गुरु के अच्छा-बुरा असर ही व्यक्ति की तकदीर का फैसला करता है। कुण्डली में बुरे योग से शरीर में रोग जैसे मधुमेह, लीवर या वात रोग पैदा होते हैं। बुरी घटना भी हो सकती है। वहीं बिजनेस, पढ़ाई और अदालती मामलों में कामयाबी या नाकामी गुरु के अच्छे-बुरे असर से निश्चित होती है।
गुरुवार के दिन गुरु की उपासना और व्रत कर गुरु के शुभ प्रभाव से वैवाहिक, कारोबारी, मानसिक और व्यावहारिक परेशानियों से छुटकारा मिल सकता है। इसलिए यहां बताई जा रही गुरुवार व्रत और पूजा की सरल विधि - 
- गुरुवार के दिन सबेरे स्नान करें। यथासंभव पीले वस्त्र पहनें।- एक चौकी पर पीला वस्त्र बिछाकर उस पर गुरु बृहस्पति की प्रतिमा को किसी पात्र में रखकर स्थापित करें। - अगर कोई पुरुष जनेऊधारी है तो गुरु की पूजा के समय जनेऊ जरुर पहनें। 
- गुरुदेव की गंध, अक्षत, पीले वस्त्र, पीले फूल, चमेली के फूलों से पूजा-अर्चना करें।- पीली वस्तुओं जैसे चने की दाल से बने पकवान, चने, गुड़ या पीले फलों का भोग लगाएं।- गुरुवार व्रत कथा करें। बृहस्पति आरती करें। क्षमा प्रार्थना कर मनोकामना पूर्ति की प्रार्थना करें।- इस दिन किसी पात्र ब्राह्मणों को भोजन कराना चाहिए या उनके निमित्त भोजन सामग्री दान देनी चाहिए। - पीले रंग की सामग्री और दक्षिणा देनी चाहिए। - समर्थ हो तो सोने का दान बहुत शुभ फल देता है। सोने की धातु के स्वामी गुरु को ही है। - ब्राह्मण के भोजन या दान के बाद ही व्रती भोजन करें। ऐसे सात गुरुवार लगातार व्रत करें। 
धार्मिक दृष्टि से गुरुवार के व्रत, पूजा-उपासना से कुण्डली में बनी गुरु ग्रह दोष शांति होती है। सुख-समृद्धि के साथ विशेष तौर पर कारोबार में फायदे, अच्छी शिक्षा, योग्य वर या वधू पाने के सपने पूरे होते हैं।

https://youtu.be/XfpY7YI9CHc

https://youtu.be/XfpY7YI9CHc